Eski Burdur Senatörü Ekrem Kabay’dan duymuştum adını. Kabay, Köy Enstitüsü mezunu yoksul bir köy çocuğuydu. Mustafa Şeref ise o yoksul köyün toprak sahibiydi. Topraklarını köylülere nasıl sattığını anlatmıştı Kabay. Köylünün lehine bir satıştı bu. Sonraları Mustafa Şeref ismine, Bilsay Kuruç, Zafer Toprak, Korkut Boratav gibi aydınlarımızın yazdıkları eserlerde de rastladım. 

Mustafa Şeref Özkan, Burdur’un Yeşilova kazasının Gençali köyünde 1885’te doğmuş. Burdur’da ilköğrenimini tamamlamış, İzmir İdadisi ve ardından 1909’da İstanbul Hukuk Mektebi’nden birincilikle mezun olmuş. İttihat ve Terakki hükümetinin öğrenim amacıyla yurtdışına gönderdiği ilk öğrencilerden. 1909’da Paris’te başladığı hukuk eğitimini 1912’de başarıyla tamamlayarak yurda dönmüş.

İTC’NİN TİCARET VE ZİRAAT BAKANI  

1914’te Konya milletvekili seçilen Özkan, 1917’de Talat Paşa Hükümeti’nin Ticaret ve Ziraat Bakanı’dır. Bakanlığı döneminde, 24 Mayıs 1917’de, “Tarımda Çalışma Yükümlülüğü Yasası” ve “Vurgunculuğun Yasaklanması Yasası”nı çıkarmıştır. 1918’de bakanlıktan istifa etmiştir. 1919’da sağlık sorunları nedeniyle Berlin’e gitmiştir. Kurtuluş Savaşı’nda, Birinci İnönü Savaşı’ndan sonra Türkiye’ye dönmüş, her yurtsever gibi, Anadolu’daki milli hareketin saflarına katılmıştır. 

Ankara Hükümeti’nce Lozan’a gidecek heyette danışman olarak görevlendirilmiştir. Lozan müzakerelerinin ardından, 1923’teki seçimlerde CHP’den Burdur milletvekili seçilmiştir. Üç dönem Burdur milletvekili olarak hizmet etmiştir. Mecliste Ticaret Komisyonu, İktisat Komisyonu Başkanlığı, Geçici Memur ve Harf Komisyonu üyeliklerinde bulunmuştur.

DEVLETÇİ İKTİSAT BAKANI 

1929’da yaşanan ekonomik buhranda, liberal devletlerde yaşanan büyük çöküş, Türkiye’nin ancak devletçi politikalar sayesinde kalkınacağını göstermiştir. Bu politikaları uygulayacak kişi olarak Mustafa Şeref Özkan öne çıkmış, Eylül 1930’da, V. İnönü Hükümeti’nde İktisat Bakanlığı’na getirilmiştir.

Bilsay Kuruç’a göre, Mustafa Şeref Özkan, sermaye birikimi yaratmak, korumak ve büyütmek için akılda tutulması gereken konuları şöyle sıralamıştır: Dış açık vermekten sakınmak. Sanayiyi, bankacılığın yedeğine takmamak ve ikisini ayrı tutmak. Yerli hammadde kullanmak. Çağdaş bir çalışma düzeni kurmak.

Bakanlığı döneminde, devletçilik, ekonomik ilke olarak ilk kez CHP’nin 1931’de yapılan 3. Kurultayı’nda parti programına alınmış, resmi iktisat politikası olmuştur. Özkan, düzgün bir çalışma yasası olmadan, ülkemizde huzurun olmayacağının farkındadır. Bu nedenle iş kanunuyla ilgili ciddi çalışmalar yapmıştır. 1930-32 yılları arasında bakanlık yapan ve devletçilik uygulamalarını başlatan Özkan, yaptıklarıyla geleceğe yönelik kalıcı etkiler bırakmıştır. Ülkemizin kalkınmasına büyük katkılar sağlayan, devletçiliğin ve çalışma yasasının temellerini atan Mustafa Şeref Özkan’ın günümüzde unutturulmaya çalışılması bilinçli bir politikadır. Özkan, 10 Eylül 1938’de öldüğünde, Münip Hayri Ürgüplü şöyle demiştir: “Mustafa Şeref Özkan’ı anlamak bir şeref ve anlatmak bir mazhariyettir (yücelme).”

MAHMUT ASLAN

SİYASET BİLİMCİ