İnsanlar tarihöncesinden beri doğa olaylarından korkmuşlardır. İlk başlarda sebebini anlayamadıkları gökgürültüsü, şimşek, yanardağ patlaması, deprem, su baskınları gibi olayların bilinmeyen yüce varlıkları kızdırdıkları için gerçekleştiğini düşünmüşler.

Fakat zaman içinde bu olayları daha sistematik bir şekilde inceledikçe Mezopotamya’da mevsimlere göre tahıl yetiştirmeyi, Mısır’da Nil Nehri’nin taşmasının hangi periyotta gerçekleştiğini hesaplayarak ekinlerini su baskınlarından korumayı öğrenmişler. Doğayı daha iyi anlayabilmek ve tedbir alabilmek için matematik, geometri gibi bilimleri icat etmişler. 

DİSİPLİNLERİN BİRLEŞİMİ

İnsan bütün bunları yaparken zaman zaman sapmalar olsa da aklının rehberliğinde hareket etmiştir. Bu yolculukta önemli bir araca da sahipti: Teknoloji. Son günlerin moda teknolojisi ChatGTP adlı yapay zekâ uygulaması bu kavramı şöyle tanımlıyor: 

“Teknoloji, insanların hayatlarını kolaylaştırmak, işlerini hızlandırmak ve daha verimli hale getirmek için kullanılan her türlü araç, yöntem ve süreçlerin genel adıdır. Teknoloji, bilimsel bilgi, mühendislik, matematik ve diğer disiplinlerin birleşiminden oluşur. Günümüzde teknoloji, bilgisayarlar, akıllı telefonlar, tabletler, internet, yapay zekâ, robotlar, otomasyon sistemleri, biyoteknoloji, uzay teknolojisi ve daha birçok alanı içerir. Teknoloji, insan hayatının birçok alanında kullanılmaktadır ve hayatımızın birçok yönünü değiştirmiştir.” 

Bildiğimiz gibi çok yakın zamanda dönemimizin en büyük küresel sağlık krizini yaşadık. Ünlü yazar Harari bu dönemi şöyle yorumluyor: “Salgını durdurmak için bütün toplumların uyması gereken standart kurallar bulunuyor. Buna ulaşmanın iki ana yolu var. İlk yolu hükümetlerin vatandaşları takip etmesi ve kurallara uymayanları cezalandırması. İnsanlık tarihinde ilk kez bugünkü teknoloji sayesinde herkesi her zaman takip etmek mümkün. Bundan elli sene önce KGB bütün Sovyet toplumunu 24 saat boyunca izlemeyi hayal edemezdi. KGB insan etkinliğine ve analistlere güvenirdi. Her vatandaşın başına bir kişi dikemezsiniz. Ancak artık hükümetler bu konuda insan gücü yerine kuvvetli algoritmalara ve teknolojilere güvenebilirler.” Bu ifadelerde, haklı olarak, teknolojinin tanımında yer alan amaçlarına aykırı kullanımın eleştirisini görebiliyoruz. 

İNSAN HAKKI

Şu günlerde ülkemizde çok üzücü sonuçlara yol açan depremleri yaşıyoruz. Hepimiz farkındayız ki bilim dediğimiz sistematik ve objektif bilgiden
yani akılcılıktan uzaklaştıkça acı olayların yaşanması kaçınılmaz oluyor. Maalesef hukuk ve etik
dışı davranışlara ve kararlara teknolojinin bir çözümü henüz yok. Yine de depremde teknolojinin olanakları ile hayatta kalmaya ve hayat kurtarmaya çalışıyoruz. Bilişim ve iletişim sistemleri bu olanakları sunuyor. Haberleşmek ve enkaz altında kalanları kurtarmak için en yoğun kullanılan araçlardan biri cep telefonlarıydı. Twitter ve Whatsapp’ın yanı sıra Düdüğüm, 112 Acil Yardım, Afad Acil Çağrı ve Güvendeyim en yaygın kullanılan uygulamalar oldu. İletişim teknolojilerinin ve özellikle kesintisiz ve kısıtlamasız internet bağlantısı hizmetlerinin ne kadar önemli olduğunu tecrübe ettik. Sonuçta, iletişim kurmak bir insan hakkıdır. 

Prof. Dr. Cem Sefa Sütcü - Marmara Üniversitesi