20. yüzyıl dünya edebiyatının ünlü kalemlerinden  İtalyan yazar Italo Calvino, doğumunun 100. yılında anılıyor. Repubblica gazetesi perşembe günkü sayısında Calvino’nun ‘70’li yıllarda “kimlik” üzerine yazdığı bir yazıyı bu vesileyle yeniden bastı.

Yazının güncellik kazanmasına yol açan neden “kimlik konusu”nun günümüz siyasetinin en yakıcı unsurlarından birine dönüşmesi ve Çizme’deki Meloni misali popülist sağcı liderlerin bu mevzunun üzerinde her daim tepinmesi.  

Calvino kimliklerin “öz” den geldiği kerte, dışarıdan da giydirildikleri gerçeğine dikkat çekiyor ve dönüşümlere, değişimlere, yeniliklere, etkileşimlere açık olduklarını, en nihayetinde “evrensel bilgeliğin eritme potasına” gireceklerini belirtiyor...  

Calvino’da elbette ilerici bir 20. yüzyıl aydınının gelişmeye, ilerlemeye ve değişime olan sarsılmaz inancına tanık oluyoruz.

Bugünün dünyasında ise kimliklerin tümüyle diyaloğa ve etkileşimlere kapalı bir ortaçağ bağnazlığında değerlendirildiğini görüyoruz. 

Popülist liderler her fırsatta bu “bağnaz kapalılığı” kullanıyor. 

“Öteki” ve “ötekine karşı biz” şablonu üzerinden siyaset üretiyor ve oy topluyorlar. 

Buna “kimlik politikası” adı veriliyor. 

Kılıçdaroğlu “Ben Aleviyim” derken hiç kuşkusuz kimlik siyaseti yapmıyor. Dışarıdan kendisine devamlı hatırlatılan kimliğini vakur biçimde sahiplenmekle yetiniyor yalnızca. “Odadaki fili dışarı çıkaralım” diyor. Ve “Alevi, Sünni fark etmez; iyi, dürüst, ahlaklı insan olmak değerleri etrafında birleşelim” mesajını işliyor... 

Çok iyi niyetli ve de çok güzel. 

Çok güzel de... Bu mesaj kime?

ÖFKE SEÇİMİ

Millet İttifakı adayının söylemleri “diyalog arayan” ve “diyalog kültürünü benimseyen, önemseyen”, bunlara “değer veren” ortamlara hitap eden şeyler. 

Karşı tarafın adayı Erdoğan ve seçmenleri için diyalog zerre anlam içermiyor. 

Karşılıklı konuşmanın ve tartışmanın hiçbir karşılığı yok onlar için. 

Bu durumda Millet İttifakı liderinin gerçekte son derecede medeni “Ben Aleviyim” çıkışı, yankı odalarından öte bir değişim, dönüşüm etkisine sahip görünmüyor. 

Popülizmlerde ve Türkiye’deki gibi seçimli otokrasilerde, demokratik tartışma, yüzleşme diye bir şey yok zira.  

Bunlar, demokrasiye geçiş süreçlerinde ve dönüşümlerinde anlam bulan ve karşılığı olan söylemler. 

Milli iradeyi şahsında topladığını varsayan ve liderlerin damgasını taşıyan rejimlerde bu tür ifadeler istenilen yönünün tamamen aksinde sonuçlar doğurabilir. 

Kılıçdaroğlu’nun tutarlılığı hayranlık verici ama siyasi zemin ve zamanlama çağrıya uygun mu hiç emin değilim. 

Kimilerince “bir kırılma noktası” olarak nitelendirilen Kemal Kılıçdaroğlu’nun açıklamasının ardından RTE’den gelen ilk çıkış nitekim Sultanahmet Camisi avlusunda “Millet İttifakı”nı yuhalatmak; yuhalamanın ardından da “Yuhalamak yetmez, muhalefeti bir siyasi mevta haline getireceksiniz” komutu vermek oldu. 

Kılıçdaroğlu bayram gezisinde arkadan çirkin saldırılara maruz kaldı. 

Millet İttifakı ve HÜDA PAR ile Yeniden Refah Partisi’ni saflarına katan Cumhur İttifakı özetle iki farklı ülkenin iki farklı dilini konuşuyor gibi. 

Birisi demokrasiye geçişin ve demokrasinin açıklık, şeffafık dilini kullanıyor. Diğeri seçimli otokrasilerin sınırsız öfke ve şiddet dilini...  

Öfke diline demokratik söylemler ve ifadelerle yanıt vermek, vermeye çalışmak ne oranda isabetli kestiremiyorum. Bu, bana pişti oynanan yerde briç partisi vermeye çalışmak gibi geliyor. 

Son yılların yükselen popülizmlerinin anatomisini çıkaran ünlü Hintli yazar Pankaj Mishra, kendi ülkesindeki Norenda Mondi’nin kalıplarından da hareketle, Öfke Çağı isimli çok satan kitabında ilkeleri ve doğruları ifade etmenin yetersizliğine işaret ediyor. Öfke ve “kimlik siyaseti”nin popülizmlerde nasıl malzeme yapıldığını hatırlatıyor.  

14 Mayıs, Millet İttifakı ortaklarından Ali Babacan’ın ifade ettiği gibi “öfke ve sevgi” arasında bir referandum olmayacak. Bu çok tehlikeli biçimde “öfke”nin tutsak aldığı bir ortamda önümüze koyunan bir sandık olacak. 

Bunu artık görmek lazım.