BÜYÜK DEVRİM’İN ardından ona en yaraşır yönetim biçimini kuran Fransa, çağdaş cumhuriyetçiliğin vatanı sayılır. Orada büyük bayramların, özellikle da 14 Temmuz’un kutlanışı başta Paris’in Cumhuriyet Meydanı olmak üzere her yerde ve her genişlikte alanlarda dans edilerek kutlanır.

Rastgele müzikle, rastgele havalarla, resmiyetsiz, törensiz.

Çünkü cumhuriyet “cumhur”un, yani halkın rejimidir.

Ama, böyle olması resmi törenlerin ve resmi geçitlerin düzenlenmesine engel değildir. Zaten, her yerdeki kutlayışlar “Yaşasın cumhuriyet” sözleriyle bitirilir.

Türkiye Cumhuriyeti’nin 89. kuruluş yıldönümü kutlamaları dolayısıyla haftalar öncesinde başlayan tartışmaları ve konup kaldırılan ya da hâlâ sürüp giden yasakları falan yaşadıkça, bunları düşünmeden duramıyordu insan. Hiç değilse bugün resmi törenler yanında çeşitli toplum kuruluşlarının, siyasal partilerin ve rastgele her toplulukça önayak olunabilecek kutlamalar doğal karşılanmalı ve çekişmesiz kapışmasız bitirilmelidir.

Başka türlüsü cumhuriyetçiliğe yakışmaz. Yeter ki her şey içenlikle yapılsın, kendini göstermek ve “yaptırmam” ya da “yaparım ederim” iddiaları olmadan, cumhuriyet sevgisiyle yapılsın.

Şunu anımsayıp düşünmek başka her şeyden daha öğretici ve ibret verici olabilir: 1923’ün bu günlerinde “cumhuriyet” sözcüğü Ankara mahfillerinin bazı köşelerinde edilmekteydi ama kimsede ve hele sıradan insanlarda bir endişe ya da kötü bir oluşum korkusu yoktu. Çünkü, o noktaya gelinceye kadar herkesin yakın geçmişinde hep iyi ya da iyiye doğru giden şeyler yaşanmıştı: Mütareke ertesinin kongreler dönemi, Millet Meclisi, zaferler, saltanatın sonlandırılışı, Lozan barışı… Bunlar Gazi’ye duyulan güveni artırmış ve geleceğe umutla bakmayı sağlamıştı. Cumhuriyetçi rejimin bütün kurallarını ve inceliklerini herkesin bilmesi elbet beklenemezdi: Eğer Mustafa Kemal “cumhuriyet” diyorsa bu da “iyi bişey” demekti herhalde.

Öyle gelen ve öyle kabul gören bir cumhuriyetin kuruluş yıldönümünü yasaklarla, çatışmalarla kutlamak yanlış, kötü, ayıp ve günahtır. Ona göre sokağa çıkın bugün.