Dikkatinizi çekmiştir: Son zamanlarda Çin’e yapılan ziyaretlerde, pek çok mesajın yanında, bir de dolarsızlaşma (de-dolarizasyon) mesajı veriliyor.

Örneğin Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron Çin ziyaretinde “Avrupa, ABD dolarının ülke dışı hâkimiyetine bağımlılığını azaltmalıdır” demişti (Politico, 9.4.2023). Neden? Çünkü Macron, “ABD dolarına bağımlılığın vassallık yarattığını” saptıyor.

Örneğin Brezilya Cumhurbaşkanı Lua da Silva, Çin ziyaretinde, gelişmekte olan ülkelere “uluslararası ticarette doları terk ederek ulusal para birimlerine geçmeleri” çağrısı yaptı. Lula da Silva özetle 1) BRICS para birimi çağrısı, 2) IMF’ye alternatif önerisi ve 3) Doları devre dışı bırakacak ticaret mekanizmaları hedefini açıkladı.

Daha önce bu konuyu incelediğimiz “Dolarsızlaşma: Petrodolar sisteminin kâbusu” başlıklı makalede de belirtmiştik: “Sadece BRICS ülkeleri değil, ASEAN ülkeleri de kendi aralarındaki ticarette dolar dışı paralar kullanma eğiliminde.”

Sadece onlar mı? İşte Türkiye ve Suudi Arabistan gibi dünyanın farklı coğrafyalarındaki bölgesel kuvvetler de artık ikili ticaretlerde ulusal paraları kullanma eğiliminde.

ABD’NİN ‘ALTERNATİF’ ENDİŞESİ

Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov “ters dolarizasyon” diye nitelediği bu sürecin, gelecekte hız kazanacağını ve geri döndürülemeyecek bir eğilim olduğunu belirtti. (TASS, 15.4.2023.)

Eski ABD Başkanı Donald Trump, tam da bu nedenle ABD’nin “tarihin en tehlikeli aşamasında” olduğuna dikkat çekti: “ABD düşüşte. Ekonomi çöküyor, enflasyon kontrolden çıktı. Para birimimiz çöküyor ve yakında 200 yıl içindeki en büyük yenilgimiz olarak dünya standardı olmaktan çıkacak. Birkaç yıl önce bu düşünülemezdi ama şimdi gözlerimizin önünde gerçekleşiyor” (Cumhuriyet.com.tr, 15.4.2023).

Sadece Trump mı? Eski ABD Hazine Bakanı Lawrence Summers “Çin ve Rusya ortaklığı nedeniyle ABD’nin küresel nüfuzunu kaybetmeye başladığına” dikkat çekerek uyarıyor: “Bretton Woods sistemi dünya çapında önemli sonuçlar getirmezse ciddi sorunlar doğacak ve alternatifler sunulacak.” (Sputnik, 15.4.2023).

ÇOK KUTUPLULUK İNŞASI

Çok kutuplu/merkezli bir dünyaya, öyle masa başında pazarlıkla karar verilmiyor elbette. Çok kutupluluk, güç ilişkisiyle oluşuyor: ABD hegemonyası zayıfladıkça çok kutupluluk inşa oluyor, çok kutupluluk inşa oldukça ABD hegemonyası daha da zayıflıyor.

Somutlarsak:

1) Gelişen dünya, gelişmiş dünyanın kuruluşlarında (IMF, Dünya Bankası, G-20) ağırlık kazanarak ve kuruluşları reforma zorlayarak çok kutupluluğu inşa ediyor. (Çin’in 10 yıldır ısrarla sürdürdüğü reform çağrısına/baskısına direnen ABD’nin Hazine Bakanı Janet Yellen Dünya Bankası için reform çağrısı yaptı! (Bloomberg, 12.4.2023).)

2) Gelişen dünya, gelişmiş dünya kuruluşlarının karşısında kendi kuruluşlarını (ŞİÖ, BRICS, Asya Altyapı Yatırım Bankası, BRICS Yeni Kalkınma Bankası) oluşturarak çok kutupluluğu inşa ediyor. (Artık “BRICS parası” gündemde).

3) Gelişen dünya, emperyalist ABD’yi geri çekilmeye (Irak, Afganistan, Suriye) zorlayarak, onun savaş ve krizlerine karşı “barış masası” kurarak (Suudi-İran barışı, Ukrayna barış planı) çok kutupluluğu inşa ediyor.

4) Çok kutupluluk inşa oldukça dolarsızlaşma eğilimi artıyor, dolardan çıkış artıkça çok kutupluluk inşası güçleniyor.