Attilâ İlhan’ı önce ozan olarak tanıdım. Gençlik yıllarımda belleğimde yer eden ilk şiirler, onunkiler oldu. “Ben Sana Mecburum”, “Sisler Bulvarı”, “Pia”, “Üçüncü Şahsın Şiiri”, “Böyle Bir Sevmek…”

Sonra romanlarını okudum. Kurtlar Sofrası, Bıçağın Ucu, Sırtlan Payı, Dersaadet’te Sabah Ezanları, Yaraya Tuz Basmak, O Karanlıkta Biz… Çarpıcı, çok sürükleyici bu eserler Türkiye’nin toplumsal ve siyasal yaşamına yön veren temel dinamikleri tarihsel sürecin bütünlüğü içerisinde anlatır. Yazar bir bakıma, fazla bilinmeyen bir tarihi romanlaştırmıştır. Kurgu ustalığı yanında ilginç tipleri ve şiirli, özgün üslubu beni etkilemiştir.

***

İlhan, 1977 sonunda Bilgi Yayınevi’nde editördü. Bodrum katındaki küçük odasında hep birileri olur, o da Paris’i, Margo’yu, diyalektik materyalizmi anlatırdı. İlk öykülerimi basmaya karar vermiş, kitabın adını da o koymuştu. “Ağda Zamanı”

Ecevit hükümeti iç-dış ağır bir boykot yaşıyordu. Yayınevi kâğıt darlığı yüzünden yayın programını sınırlamak zorunda kaldı. Attilâ İlhan, benim adıma üzüldü ve iyi şeyler yazacak güçte olduğumu ama edebiyat çevresine girmenin zor olduğunu söyledi. “Seni görmezden gelecekler, ezmeye çalışacaklar. Başarmak için inatla, çok çalışmalısın” dedi. Öğüdünü tuttum, o da beni uzaktan destekledi.

***

İlhan, şairliği ve romancılığı yanında dürüst, vatansever, dik, onurlu bir düşünürdü. Senaryo, köşe yazısı, deneme ve eleştiriler yazdı. “Hangi?” dizisiyle “ulusal sentez” arayışlarını sergiledi. Tüm tezlerinde Atatürk vardır. TV söyleşilerinde ve “Hangi Atatürk?” kitabında bilinenin dışında gerçek bir Atatürk portresi çizer. Büyük lideri iyi tanır. Atatürk onun Reis Paşa’sı, Gazi Paşa’sıdır. Milli Mücadele ise mucizedir. Gazi’nin bağımsızlık ruhuna koşulsuz bağlıydı. Bu yüzden kimi çevrelerce küçümsenmiş, “kendine özgü garip adam” diye bakılmıştı. Umursamadı. O hep “tek tabanca” oldu.

Avrupa soluna uzaktı. Atatürk’ün antiemperyalist çizgisine uygun sol, ulusal sol olmalıydı. Oysa, “Türkiye’de aydınlar devşirilmişti”, “Türk aydını Batı’nın manevi ajanı”ydı. Son yıllarda daha da kötüleşmişti durum:

“Sovyetler dağıldıktan sonra KGB belgelerinden görüyoruz ki, Türkiye’deki sosyalistlerin çoğu maaşa bağlanmışlar orada. Bugün de basında Alman, Amerikan vakıflarından, Avrupa fonlarından para alarak, onlar adına hareket eden pek çok isim vardır ve bunlar artık ayıp olmaktan çıkartılmıştır. Maalesef Türkiye bu noktaya gelmiştir” diyordu.

***

Dilde özleşme, Köy Enstitüleri, Batı klasiklerinin Türkçeye çevrilmesi, nükleer enerji, İnönü… gibi konulardaki görüşleri tartışma konusu olsa da Attilâ İlhan, bu ülkenin en değerli aydınlarından biri ve büyük bir yazın ustasıydı. Yedi yıl önce bir sonbahar günü halkının büyük sevgisiyle uğurlandı bu dünyadan.

Anısına saygıyla.