“Dışarı çıktım cin çarpmış büyücü gibi \n

uğursuzluk tutkunu, gece daha yürekli;\n

şeytanı düşleyerek yaptım tersliğimi\n

kır evlerinin üstünden, ışıktan ışığa:\n

kimsesiz şey, on iki parmaklı, akıl fukarası\n

Böyle bir kadın tam kadın değildir. \n

Ben böyle birisi oldum./\n

Sıcak mağaralar buldum ağaçlar arasında, \n

tavalar, oymalar raflarla doldurdum\n

gömme dolaplar, ipekler, bir sürü öte beriyle; \n

akşam çorbası pişirdim kurtlar için ve periler;\n

yola getirdim yoldan çıkmışı.\n

Böyle bir kadın yanlış anlaşılır.\n

Ben böyle birisi oldum./ \n

Arabana bindim, arabacı,\n

çıplak kollarımı salladım geçtiğimiz köylerde,\n

son ışıklı yolları keşfederek, hayatta kaldım\n

ateşinin hâlâ kalçalarımı ısırdığı yerde\n

ve tekerlerin döndükçe kaburgalarımın kırıldığı.\n

Böyle bir kadın ölmekten utanmaz.\n

Ben böyle birisi oldum.”\n

***\n

Anne Sexton’ın bu şiirini Cumhuriyet Kitap’ta, Cevat Çapan’ın Şiir Atlası köşesinde okudum birkaç yıl önce. Bu karşılaşmayla sarsıcı bir örtüşme duygusu yaşadım. Sonra onun başka şiirlerine de ulaşmaya çalıştım. Türkçede “Kilitli Kapılar” adıyla bir seçkisi yayımlanmıştı ama internette birçok şiiri yer alıyordu. \n

Sexton, Amerikalı bir şair. 1928’de doğdu. Yatılı okulda okurken ilk şiirlerini yazdı. On dokuz yaşında evlendi. Üst üste iki kız çocuğu dünyaya getirdi ve her iki doğumundan sonra da depresyona girdi. Doktoru tedaviye yardımcı olması için şiir yazmasını önerdi. Şiirleri dergilerde yayımlandı, ilgi topladı. 1960’ta ilk kitabı To Bedlam and Part Way Back (Akıl Hastanesine Kısmen Dönüş) yayımlandı. İkinci kitabı All My Pretty Ones (Tüm Sevdiklerim) ile Levinson, Live or Die (Yaşa ya da Öl) adlı kitabıyla Pulitzer Ödülü’nü aldı. Love Poems (Aşk Şiirleri) adlı kitabından sonra, 1971’de düzyazı şiirlerinden oluşan Transformations (Dönüşümler), 1972’de The Book of Folly (Akılsızlığın Kitabı) yayımlandı. İntihara meyilliydi, defalarca ölümü denedi. 1974’te The Death Notebooks (Ölüm Defterleri) çıktı ve son kitabı The Awful Rowing Toward God’ı (Tanrıya Doğru Korkunç Kürek Çekiş) yazmaya koyuldu. Aynı yıl, arabasında karbonmonoksit gazıyla intihar etti. Bir şiirinde “Yorgunum yürekli olmaktan” diyordu. \n

Anne Sexton, kadının ev içindeki sıkıntısıyla ilgili sırlar verir. Tabu sayılan konuları sakınmadan yazan, düş gücü sınırsız, kadın dünyasını örtülerinden soyup içini gören, kendi deyimiyle “deli, büyücü kadın”dır. Kürtaj, uterus, adet kanaması, ensest ilişki, zina, intihar gibi konuları şiire taşımasına kimi okurlar tepki göstermiş olsa da feminist şiirin ilk temsilcilerinden biri kabul edilir. Çağdaşları ise onu “itirafçı şair” sayarlar. Ancak Sexton’ı itirafçılardan farklı kılan, alışılmadık olgulardan söz etmesidir. Sexton gizli, karmaşık duyguları, yaralı yaşamları, metaforlar, çarpıcı imgeler ve zengin dil oyunlarıyla şiirine aktarırken kadınlığın maskelenmiş gerçeğini aramıştır. \n

“Yazan bir kadın çok hisseder \n

O esrimeleri ve kehanetleri!\n

Döngüler ve çocuklar ve adalar\n

Yetmezmiş gibi; yaslar ve dedikodular\n

ve sebzeler hiç yetmemiş sanki. \n

Uyarabileceğini düşünür yıldızları.” \n

Bu güzel Sexton şiirleri, “Yürekli olmaktan” yorulmuş ama “yıldızları uyarmak”tan umut kesmemiş tüm kadınlara armağan olsun. \n

*** \n

Şiir çevirileri: Nurduran Duman