Masamda iki kitap, bir dergi var. Üçünün de adı Sözcükler. İlk kitap Jean-Paul Sartre’ın. Sartre’ı tüm dünya tanır. O, 20. yüzyılda özgürlük savunucusu denince, akla gelen ilk adlardandır. 1964 Nobel Edebiyat Ödülü’nü reddetmesiyle de ünlüdür. Sözcükler, Selahattin Hilav tarafından dilimize kazandırılan bir otobiyografyadır (Can Ya.).
Sözcükler’de Sartre, kendini anlatıyor. Geçmişini yeniden anlamlandırıyor. Çocukluğunu, edebiyata olan tutkusunu, aşkını, sevdasını, kendine yabancılaşmadan ve dahası, arkadaşlarınca nasıl dışlandığını, şaşı ve kısa boylu oluşunu; edebiyata ve insana verdiği bir önemle ve bir liman gibi sığındığı “sözcükler”le dile getiriyor. Bir başyapıt.
İkinci kitap Sözcükler, Melih Cevdet Anday’ın “bütün şiirleri”ni kapsayan bir başyapıt (İş Kültür Ya.1978). Çağdaş Türk şiirinin kurucularından olan Anday’ın 12 şiir, 8 roman, 4 tiyatro oyunu, 18 deneme yapıtı olmak üzere toplam 42 basılı kitabı bulunuyor. O, şiire başlarken Orhan Veli, Oktay Rifat’la birlikte Garip şairlerinden sayıldı. Daha sonra bu gruptan ayrıldı, kendi şiir serüvenini yaşadı. Şiirini çağdaş şiirimizin zirvelerinden biri yaptı.
Anday’ın ilk şiirinden son şiirine kadar işte bu “Toplu Şiirleri”ni Sevengül Sönmez, Sözcükler’in 2007’de yapılan basımından (Everest Ya.) yola çıkarak notlarla yayına hazırladı (Everest, 2008). Sözcükler bir anlamda kitaplar kitabı olmuş. Şiirler kitapların yayım sırasına göre sıralanıyor. Yayımlandığı dergiler, yapılan değişiklikler burada gösteriliyor. Sonunda kitaplarına girmemiş şiirler de burada yer alıyor.
Üçüncü Sözcükler ise, şair Turgay Fişekçi’nin yönettiği iki aylık bir edebiyat dergisi. Bu derginin 100. Doğum Yılında Orhan Veli, Oktay Rifat, Melih Cevdet Anday Özel Sayısı. Kapağını Melih Cevdet Anday’ın “Fotoğraf” şiirinde anlattığı fotoğraf süslüyor. Bu şiiri anımsayalım:
“Dört kişi parkta çektirmişiz,/ Ben, Orhan, Oktay, bir de Şinasi…/Anlaşılan sonbahar/Kimimiz paltolu, kimimiz ceketli/Yapraksız arkamızdaki ağaçlar…/ Babası daha ölmemiş Oktay’ın,/Ben bıyıksızım,/ Orhan, Süleyman efendiyi tanımamış.//Ama ben hiç böyle mahzun olmadım;/ Ölümü hatırlatan ne var bu resimde?/Oysa hayattayız hepimiz./
Sözcükler dergisinin bu sayısında “Orhan Veli” için çok önemli yazarların yazdığı deneme, eleştiri ve anılar yer alıyor. 100. yıldönümü nedeniyle Orhan Veli için yeni yazılan yazılar yanında Cemal Süreya yönetimindeki “Papirüs” dergisinde yayımlanan yazıların da tıpkıbasımlı sayfaları bulunuyor. Çok değerli görüşler, çok renkli anılar ve fotoğraflar, Orhan Veli’nin ve Melih Cevdet’in kendi el yazılarıyla yazdığı şiirler var. Tüm bu nitelikleriyle Sözcükler dergisinin de edebiyat dünyamızda bir başyapıt olarak yer alacağına inanıyorum.
Dergide bu özel bölüm dışında birbirinden güzel öykü ve şiirler de yer alıyor. Ben günceli de yansıttığı için Yaşar Miraç’ın “Garip yollu şiirler”inden “Yeni Roman Havası” başlıklı şiirinin ilk beşliğini sunacağım:
“Çarşıya varacağım/ Ayakkabı alacağım/Kutusunu kutusunu/Kapına koyacağım/ mış”
Üç Sözcükler’i de okumak gerekir; sözcükleri özgürleştirmek için. Yalnızca bunları değil, ufkumuzu açan her kitabı, her dergiyi, her gazeteyi okumak gerekir; yaşamak için…
Anday, bir söyleşide “önümüzü ardımızı görmek, çürümemek için okumak gerekir”diyordu. Temiz kalmak, onurlu bir yaşam sürdürmek için, hem kendimizi, hem de toplumumuzu yolsuzluklardan, yasaklardan, kötülüklerden korumak, geliştirmek, çağdaşlaştırmak için okumak gerekir. Okumaksa, anlamak demektir. İnsan anlarsa, gerekeni yapar. Bu gereken iktidarın yaptığı gibi “kitap yakmak”la özdeş Twitter’ı ve YouTube’u kapatmak değil, onları daha da özgürleştirmektir.
Bugün Türkiyemizde seçim var. Halkımız da okuyup okumadığını, yani anlayıp anlamadığını, özgürlük isteyip istemediğini, hiçbir baskı altında kalmadan özgürce göstermelidir. Artık doğruluk, dürüstlük, temiz siyaset kazanmalıdır.