Geçen hafta çocuk edebiyatımızın çağdaşlaşmasına yol açan sosyal ve kültürel gelişmeleri, Dünya Çocuk Yılı’nın edebiyatımıza etkilerini yazmıştım. 1970 aynı zamanda UNESCO’nun desteğiyle çocuk dostu kentler planlama çalışmasının başlatıldığı, kentsel dünyada büyümek, çocuk sineması, tiyatrosu gibi konuların ilk kez gündeme geldiği yıl oldu, bunu da eklemek isterim.

1979 da yine Unesco’nun kararıyla Dünya Çocuk Yılı olarak kutlandı. Çünkü BM Çocuk Hakları Bildirgesi’nin yayımlanışının 20. yılıydı. Türkiye’de de çok önemli etkinliklerle kutlandı. Ayrıca UNESCO Yürütme Kurulu’nda da Prof. Dr. Erdal İnönü yer alıyordu.

1979’da TRT, Ankara’da ilk kez Uluslararası 23 Nisan Çocuk Şenliği düzenlemeye başladı. Dünyanın ilk ve tek çocuk bayramı olan 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı, BM’ye üye ülkelerin çocuklarıyla birlikte dünya çocuk şenliğine dönüştü. Bayramı çocuklara armağan eden Mustafa Kemal Atatürk’ün adı, düşünceleri, çocuklara verdiği önem ve Türkiye yeniden dünyayla buluştu.

Öte yandan 1946’dan beri düzenlenen gazetemizin Yunus Nadi Ödülleri de ilk kez 1979’da ödüllerine “Çocuk Romanı” dalını ekledi. Birkaç yıl bu dalda da ödül verildi.

1980 sonrası çocuk kitapları

12 Eylül darbesinin getirdiği yıkımlar edebiyatımıza, çocuk edebiyatına da yansıdı.

Yazarların yazma ve yayımlama özgürlüğü engellendi, baskı altında kaldı. Yayınevleri ekonomik sorunların yanı sıra, siyasal sorunlarla da karşı karşıya kaldı. Buna karşın çocuk edebiyatı yazarları çocuklara dünyayı anlatmayı sürdürdü. Yeni çocuk dergileri, yeni yayınevleri yaşama katıldı.

Geçen hafta sözünü ettiğim ve çocuklar için yazan yetişkin yazarlar dışında, çok sayıda çocuk kitabı olan yazarlarımızı da anımsatmak isterim: A. Özyalçıner, A. İzci, A. Büke, A. Kalender, A.Yavaşlı, A. Çınaroğlu, A. Gürmen, A. Korkut, A. Kilimci, A. Sarısayın, A. Akal, B. Ak, A. Gürdal Ünal, B. Adalı, C. Özcan, C. Kavukçu, C. Bektaş, C. A. Kansu, C. Demirci, Ç. Öner, Ç. Sezer, E. Şafak, E. P. Deniz, E. Özdemir, E. C. Güney, E. Karınca, E. Çakıcıoğlu, E. Tokmakçıoğlu, E. Toy, F. Duman, F. Erdoğan, F. H. Dağlarca, F. Günenç, F. Özdem, F. Oral, F. Tosyalı, G. Akçiçek, G. Canbaba, G. Yeltan, G. Alpöge, G. Cengiz, G. Dayıoğlu, G. Tekçe, H. Karakuş, H. T. Akarsu, H. Yurttaş, I. Özgentürk, İ. Gürbüzatik, İ. Ongun, K. Özer, K. Tuğcu, K. A. Çakman, L. R. Okyay, M. Yener, M. Atilla, M. Güler, M. K. Sümer, M. Kaplan, M. Ö. Sezer, M. Sertbarut, M. İzgü, M. Gezen, M. Z. Taşkın, N. Eray, N. Tosuner, N. Neydim, N. Bucak, N. İçözü, N. Turan, O. Akbal, Ö. Kurt, Ö. Yağcı, P. N. Boratav, R. Teknikel, R. Durbaş, R. Ilgaz, S. Kocagöz, S. Ural, S. Sezer, S. Özel, S. Ak, S. Kutlar Aksoy, S. Sunay, S. Bulut, Ş. Yücel, T. Dursun K., U. Alpay, Ü. Tamer, Ü. Gündüz, Y. Ural, Y. Feyzioğlu, Y. Pazarkaya, Z. Ünüvar... Bu liste yeterli değil, biliyorum. Bir akademisyen yazar “Türkiye’de şair yazar sayısı okur sayısından çok!” diyor. Bu sözü ben şair yazar zenginliğimize övgü diye algılıyorum. Bu durumda en önemli çocuk kitaplarını değerlendirmek de güçleşiyor.

En önemli 100 çocuk kitabı

Semih Gümüş yönetiminde çıkan iki aylık edebiyat dergisi Notos, geçen yıl şubat ayında “En önemli 100 çocuk kitabı”nı belirlemek için soruşturma yaptı, 307 kişiye 10 kitabı sordu, 348 farklı kitap adı saptadı. İlk üç sıradakiler için uzlaşı oranı büyüktü: Küçük Prens (yüzde 59), Küçük Kara Balık (yüzde 49), Alice Harikalar Diyarında (yüzde 43). İlk 10’a giren diğer kitaplar da sırayla şunlardı: Şeker Portakalı, Pal Sokağı Çocukları, Tom Sawyer’in Maceraları, Pinokyo, Charlie’nin Çikolata Fabrikası, Gulliver’in Gezileri, Peter Pan.

Görüldüğü gibi, ilk 10’a girenler içinde Türk edebiyatı yok! Dahası 23. sıradan başlıyor, 100. sırada bitiyor. Bu durumu ve ufuk açıcı birkaç kitabı haftaya konuşalım mı?