Doğu Afrika ülkesi Sudan’da giderek şiddetlenen çatışmalar komşu ülkelerin ve dış güçlerin de müdahil olacağı bir iç savaşa dönüşme tehlikesi taşıyor.

19. yüzyılda Britanya ile Mısır’ın ortak hâkimiyeti altında yönetilen Sudan, 1956’da edindiği bağımsızlığından bu yana iki iç savaşa, darbelere ve büyük katliamlara sahne oldu.

Kuzey ve Güney Sudan’ın daha fazla bölgesel otonomi talepleri nedeniyle 1955’te başlayan ilk iç savaş 1972’ye kadar sürdü. 1983’te ülkede şeriat hukuku ilan edildi.

Aynı yıl Sudan hükümet güçleri ile Sudan Halk Kurtuluş Ordusu arasındaki çatışmalarla ikinci iç savaş başladı. 1989’da Ömer El Beşir Müslüman Kardeşler’in desteğiyle darbe yaparak iktidarı ele geçirdi.

Bu savaşta açlık, hastalık ve çatışmalarda 2 milyon kişi yaşamını yitirdi. 2003’teki Darfur Savaşı’nda Arap olmayan nüfusa etnik temizlik yapıldı. Uluslararası Ceza Mahkemesi Darfur katliamında savaş ve soykırım suçlamasıyla El Beşir hakkında 2009’da yakalama kararı çıkarttı.

2011’de Sudan bölündü ve Güney Sudan bağımsızlığını ilan etti. 2019’da Sudan’ın Devlet Başkanı El Beşir, ekmek ve yakıt zammına yönelik aylarca süren kitlesel protestolar sonucunda ordu darbesiyle devrildi.

“Darfur Kasabı” olarak anılan El Beşir, 2008 ve 2017’de Türkiye’yi ziyaret etti ve Türk hükümeti Sudan’la ticaret hacmini genişletmek için anlaşmalar imzaladı.

30 yıl boyunca İslamcı diktatörlük altında yönetilen Sudan’da El Beşir’in devrilmesinin ardından sivil yönetime geçmek için askeri geçiş hükümeti ile sivil muhalif koalisyonu kurulmuştu.

Ancak bu koalisyon da kalıcı olamadı. Ekim 2021’de koalisyonun askeri kanadından Orgeneral Abdulfettah Burhan olağanüstü hal ilan ederek yönetime el koydu ve sivil siyasetçileri gözaltına aldı.

Sudan 2021’den beri başta iki askeri yetkilinin güç sahibi olduğu bir generaller konseyi tarafından yönetiliyordu.

Son günlerde çıkan çatışmalar ülkenin fiili devlet başkanı konumunda Burhan ile yardımcısı Hızlı Destek Güçleri (HDK) lideri General Muhammed Hamdan Dagalo arasındaki bir güç kavgasından kaynaklanıyor.

Uzmanlar ana meselenin 100 bin kişilik HDK’nin orduya dahil edilmesi, ülke çapında yeniden konuşlandırılması ve bu askeri gücü kimin yöneteceği olduğunu belirtiyor.

2013’te kurulan HDK; Darfur’da isyancılarla savaşan, Yemen ve Libya’daki çatışmalara müdahale eden ve insan hakları ihlalleriyle suçlanan bir paramiliter güç.

Sudan’da sadece iç iktidar kavgalarından söz etmek eksik olur. Stratejik coğrafi konumu, tarımsal ve maden kaynaklarında zenginlikle yabancı ülkelerin de dikkatini çeken Sudan’da Mısır, Rusya, ABD, Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri ve Türkiye etki sahibi olmak için çabalıyor.

Batılı ülkeler Sudan’ın askeri yönetiminin Kızıldeniz’de olası askeri bir Rus üssünün kurulmasına sıcak bakmasından ötürü kaygı duyuyor.

Yeni bir Sudan iç savaşı, İslamcı bir rejime bir kez daha alan ve dış güçleri doğrudan ilgilendirecek yeni bir savaş cephesi açabilir.