Yıl 1999… Dikkat! Bundan tam 20 yıl önce Muğla Kültür Müdürü Hikmet Öz, 13 Temmuz 1999 günü ve 714/244 sayılı yazısı ile ildeki müze görevlilerinden “define ve detektör” konusunda görüşlerini içeren ortak imzalı rapor istiyor.

Gelen yanıtlara göz atalım:

            ***

Marmaris Müze Müdürü Çiğdem Morçöl ve arkeolog Sinan Özbey’in 20 Temmuz 1999 tarihli raporunda şöyle denilmekteydi:

“Detektör satışlarının definecileri destekleyecek kadar açık ilanlarla serbest olarak yapılmasının son derece sakıncalı olduğu düşünülmektedir. Bu bakımdan Bakanlığımızın detektör satışlarını yasaklamak üzere girişimde bulunması, satışların ruhsata bağlanması ve kaçak kazılarda detektör kullanımının saptanması durumunda kullananlar hakkında caydırıcı cezai önlemler alınması gerekmektedir.(...)”

            ***

Milas Müze araştırmacıları Mehmet Çakıcı ve Nuray Damlacık’ın 26 Temmuz 1999’da Müze Müdürlüğü’ne raporlarından alıntı:

“(...) kültürel zenginliklerimizin yağmalanarak tahrip edilmemesi ve yurtdışına kaçırılmaması için mümkünse detektör alım-satımı ve kullanılmasının yasaklanması gerekmektedir. Bu yapılamıyor ise silah alanların ruhsat çıkardığı gibi detektör alanların da bir belge düzenleyerek detektörü hangi amaçla satın aldığın belirtmeli ve bu amaç dışında kullandığı tespit edilirse cezai yaptırımı olmalıdır.(...)”

            ***

Bodrum Müzesi Müdürü Oğuz Alpözen ve 8 arkeolog çalışma arkadaşı ile 27 Temmuz 1999 tarihli raporlarından bir alıntı:

“(...) 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarının Koruma Kanunu kapsamındaki eski eser alanların tahribine neden olan ve eski eser kaçakçılığını teşvik bu detektörlerin ithalinin yasaklanması en azından kontrollü ithal, satış ve kullanım getirtebilmesi için Kültür Bakanlığı’nca müdahale edilmesi gerekmektedir. (…)”

            ***

Fethiye Müze Müdürü İbrahim Malkoç ve 4 müze görevlisinin 9 Eylül 1999 tarihli raporlarında şöyle denilmekteydi:

“(...) a. Bu tür aletlerin jandarma ve Emniyet tarafından tespitleri yapılarak kimlerde detektör olduğu bilinmelidir.

b. İsimleri bir şekilde kaçakçılığa karışmış olanların ellerindeki detektörler toplanmalı. Bu insanlara bir daha detektör satışı yapılmamalıdır.

d. Satılan detektörü alan kişinin adresi, Jandarma ve Emniyetçe bilinmelidir.

e. Kullanım aracı bilinen detektörün, amacı dışında kullanılmasının tespiti halinde ‘suç aleti’ olarak değerlendirilmesi ve cezanın bir katı arttırılması sağlanmalıdır. (…)”

            ***

Muğla Kültür Müdürü Öz, bu raporları, gerek dönemin Eski Eserler ve Müzeler Genel Müdürlüğü’ne ve gerek Muğla Valiliği’ne iletiyor. 

Muğla Vali Yardımcısı A. Haydar Küçük de 19 Ağustos 1999’da Vali adına Cumhuriyet Başsavcılığı’na “Konunun ihbar kabul edilerek, incelenmesi hususunda gereğin yapılmasını rica ederim...” diyor.

O tarihlerde bu yazışmaların birer kopyası elime geçmişti... Arşivimde duruyordu!

            ***

Aradan geçen 20 yıldaki oluşumlara da kısaca göz atalım:

80’li yıllarda detektör reklamlarına yasak getiren bir yasa tasarısı hazırlandı. Satışı yapanlara kayıt tutma zorunluluğu getiriliyordu.

Tasarı önerisi zaman zaman Bakanlar Kurulu’na sunuldu... Tasarı Bakanlar Kurulu’ndan TBMM’ye bir türlü sunulamadı. Şimdi gerekçeye dikkat:

Neymiş efendim!

“Fakir fukara halkımız 3-5 kuruş kazansa n’olur? Boş verin Allah aşkına...”

            ***

 2012’de Abdullah Kocapınar, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürü iken “Yeraltı, yerüstü ve sualtındaki araştırmalarda yararlanılan cihazların kullanımı, denetimi ve ruhsatlandırılması hakkında kanun tasarısını” Bakan Ertuğrul Günay aracılığı ile Bakanlar Kurulu’na sundu...

Sonuç, aynı gerekçeyle, sıfır elde var sıfır...

            ***

Düşünebiliyor musunuz, 20 yıl önce bir Kültür Müdürü, “Türkiye’nin tarihsel, kültürel ve dinsel mirasının korunması” için girişimler başlatıyor, ama Bakanlar Kurulu’nda hep kulak arkası ediliyor!

            ***

İnternette detektör araması yaparken yeni moda “sismik detektörle” tanıştım...

Bunlarla “nokta” değil, “alan taraması” yapılabiliyor... Hatta “Emniyet görevlileri çakmasın!” diye arabanın altına konulup içeriden alan taraması yapılıyor...