Değerli okurlar izin verirseniz bugün Fransızca dersi yapacağız. Gazi Eğitim Enstitüsü Fransızca Bölümü’nden diplomam ve Sorbonne Üniversitesi’ne bağlı “Yabancı Ülkelerde Fransızca Öğretmenleri Enstitüsü”nden (Institut de professeur de français à l’etranger) iki sertifikam var. AKP iktidarının yalapşap hazırladığı “dezenformasyon yasası”nı yutmamak için memleketin bu derse gereksinimi var:

***

Informer: Bilgi vermek, haber vermek; birinin bir şeyi bilmesini sağlamak, dikkatine sunmak, öğretme; birine bir şey hakkında bilgi vermek; bilgilendirmek. 

Gazetecilik halkı bilgilendirme mesleğidir.

Informer eylemi (fiili) doğal anlamı içinde “doğru” bilgi ve haberi içerir, “yalan” ve “yanlış”ı içermez. Olumlu bir fiildir.

“dés” öntakısı, bir durum veya bir eylem bildiren bir sözcüğün başına eklendiği zaman o durum veya eylemin ters (olumsuz) anlamını ifade eder: dés+informer = désinformer.

Désinformer: Kamuoyunu yanlış yönlendirmesi veya etkilemesi muhtemel bir mesajı iletmek için medyayı kullanmak.

Information: Medya dahil olmak üzere kamusal hayatla ilgili bilgi ve haber verme.

Désinformation: Yazılı ve görsel basında yanlış ya da kuşkulu bilgi ya da haber verme.

Konuyla ilgili temel bilgiler bunlar. Gelelim kullanım alanına:

İşbu sözcüklerin kullanımına, özellikle de AKP’nin çıkaracağı yasaya gelince pıtraklı, ısırganlı, tuzaklı bir alana gireriz. İnformer eylemi ile information ismi içinde doğru ve gerçek bilgi ve haberi barındırır. Bilgi ve haberin yalanı, düzmecesi, saptırılmış olanı olmaz mı, kuşkusuz olur. Bu durumda artık asıl eylem, anlam ve niteliğini yitirmiş olur; artık information enformasyon değildir. Yani verilen bilgi doğru değilse, yalan ve yanlış ise bu eylem bilgi ve haber vermenin dışında kalır. Bu durumda yalan ve yanlış haber ve bilgidir. Yani bilgi ve haber niteliğini yitirir. Bu durumda bu yanlış bilgi ve haberi düzeltmek, doğrusunu söylemek “désinformation” niteliği taşımaz.

Gazeteci gerçek bir olayı (rüşvet, iflas ya da herhangi bir yasadışı olay) araştırarak haber yaparsa bu enformasyondur, dezenformasyon değildir.

Gazeteci ya da haberci gerçekle ilgisi olmayan (rüşvet, iflas ya da herhangi bir yasadışı olay) bir haber uydurursa buna gazetecilik dilinde asparagas denir, enformasyon olmadığı gibi dezenformasyon da değildir; yalan haberdir, dolayısıyla mevcut yasalarla cezalandırılabilir, yeni bir yasa gerekmez.

Çıkarılacak yasa gerçek ve doğru haberleri engelleyemez. Sadece mahkemelere fazladan iş çıkar. Tarafsız ve özgür savcı ve yargıçlar gerçek haberi cezalandırmaz. Ama mevcut yargı bunun tersini yapabilir.

Yasanın genel gerekçesi de bir âlem: “İnternet, haber ve bilgiye erişimi kolaylaştırdıkça ve hızlandırdıkça, buna bağlı olarak sosyal medyanın kullanımı da artmaktadır... Öyle ki, dijitalleşme ortamıyla bağlantılı olarak yeni sosyal problemlerin, kişilik bozukluklarının ya da psikolojik hastalıkların tartışıldığı bir dünyaya doğru gidildiği uzmanlarca dile getirilmektedir.”

Yasanın amacıyla doğrudan hiçbir ilişkisi olmayan nedensiz eleştiriler ölçü alınsa sosyal medya alanının derhal kapatılması (!) gerekir. Sedat Ergin’in (Hürriyet, 8.10.2022) makalesinde okudum. AİHM eski yargıçlarından Rıza Türmen ve Yargıtay üyesi Dr. İhsan Baştürk’ün görüşlerine göre bu yasanın Anayasa Mahkemesi’nden geçmesi olanaksız.

Dezenformasyon yanlış ya da kuşkulu bilgi ve haber verme ise ülkemizde bunun kahramanları başta AKP genel başkanı olmak üzere iktidar mensupları ve beslemesi medyadır. Yasada bunlar hakkında bir hüküm yok. Ama gerçek amaç besbelli: Islak sabuna benzeyen sosyal medyayı statü vererek, yemleyerek susturmak.