Yazar olmayan yazıcıların okur olmayan okurcuları; okur olmayan okurcuların yazar olmayan yazıcıları yayın dünyasını ele geçirmiş durumda. Ayrıkotları gibi boğucu etkileri var. Yazıcıların adları “Çok Satanlar”ın demirbaşı. Ama özellikle romanların yüzde 99’u beş para etmez. Çok ender olsa da 2084 Dünyanın Sonu gibi sıra dışı bir roman yayımlanınca eleştirmenci kılıklı kitap reklamcıları eşekten düşmüşe dönüyor.

***

Adını verdiğim kitabın Fransızca baskısının arka kapağında verilen bilgi:

“Uçsuz bucaksız bir imparatorluk olan Abistan, adını Yölah’ın yeryüzündeki ‘temsilcisi’ olan peygamber Abi’den alır. Ülkenin sistemi, insanların hafıza kaybı ve tek Tanrı Yölah’a boyun eğme üzerine kuruludur. Hiçbir kişisel düşünceye yer yoktur, yasaklanmıştır. Her yerde hazır bulunan bir gözetim sistemi, sapkın düşünce ve eylemleri yakalamaktadır. Bütün halk, inancın (imanın) mutluluğunu içinde sorgusuz ve sorunsuz yaşamaktadır. Ama bir adam, Ati, dayatılan tartışılmazları sorgular. Gettolarda dinden uzak yaşayan ‘dönek halklar’ı araştırmaya, soruşturmaya başlar.

Yazar Boualem Sansal, gülünç ve tedirgin edici olaylarla dolu bu anlatı boyunca, tıpkı Orwell gibi dinsel radikalizmin aşırılıklarını ve ikiyüzlülüğünü alaya almaktadır.”

***

Türkçe kitabın arka kapağındaki tanıtım yazısı:

“George Orwell’ın 1984’üne ithaf niteliğindeki bu romanda Boualem Sansal, dine dayalı totaliter rejimlerin sınırlarını genişleterek okuru yakın gelecekte geçen gerçek bir kâbusun, bir din distopyasının içine çekiyor ve böyle bir dünyada umudun hâlâ var olup olmadığını sorgulatıyor...”

***

Romanı kısaca özetleyelim: Büyük bir imparatorluk olan Abistan, adını Yölah’ın (Allah’ın) yeryüzündeki “temsilcisi” olan peygamber Abi’den alıyor. (Doğru ya da yanlış “Abi” bana bizim Abi gibi geliyor.) Türkçe kitabın arkasında Ati (“Gelecek” olabilir), sıradan bir insan değil, yıllarca sanatoryumda yatmış ve orada düşünmeyi öğrenmiş meraklı biri...

Aynı zamanda devlet de olan din, bireylerin yaşamlarını, duygu ve düşüncelerini elektronik olanaklar, ajanlar ve ihbarcıler sayesinde denetim altında tutmaktadır. Resmi dil abilang, sözcüklerin sayısını sınırlayarak düşünmeyi iğdiş eder, ancak her şeye karşın Ati, içindeki özgürlüğün çağrısını hissedecek ve onun dünyada başka bir şey olduğunu anlamaya çalışacaktır. Ancak her getto bölgesinin kendine ait özel bir dili vardır. 

Bunlar, bütün dünyayı kapsadığını ve tarihsel bir geçmişi olmadığını iddia eden, din adamlarının yönettiği Abistan’da ve 2084 yılında geçmektedir. Ana karakter olan Ati, dayatılan kesin doğruları sorgular. Araştırmaları sonucu, gettolarda dine başvurmadan yaşayan dönek halkların varlığını keşfeder...

Ati’nin sanatoryumdan arkadaşı arkeolog Nas, Abistan’ın tarihini sorgulayamaya yol açacak  eski bir köy kalıntısı bulur. Ati, tarihi onarmaya, onu yeniden yazmaya ve köyü bir hac yerine dönüştürmeye karar verir. Arkadaşı Koa ile birlikte cehalete boyun eğmekten kurtulmak ve öldürücü bir ilaç olan Gkabul’un (Kutsal Kitap) kökenini keşfetmek için Abistan’da bir yolculuğa çıkar. 

1949 yılında Cezayir’de doğan ve neredeyse bütün kitapları ödülle taçlandırılan, çağdaş edebiyatın önemli kalemlerinden biri olan Boualem Sansal, 2084 Dünyanın Sonu romanıyla 2015 yılı Fransız Akademisi Büyük Roman Ödülü’nü kazandı.

***

Boualem Sansal’ı 2017 yılında Paris’te keşfettim ve 2084 La fin du monde ve Gouverner au nom d’Allah (Allah Adına Yönetmek) adlı kitaplarını su içer gibi okudum. Türkiye’ye dönünce tanıdığım yayınevlerine salık verdim ama telif haklarını Ayrıntı Yayınevi’nin satın aldığını öğrenince “Aferin!” dedim. Ardından şimdi kapalı olan sitemde (ozdemirince.com) Allah Adına Yönetmek adlı uzun bir yazı yayımladım. Adı geçen yazımı Sonun Sonu (Eksik Parça Yayınları, 2019) kitabımda okuyabilirsiniz. Bence İslamlaştırma (Islamisation) ve Arap dünyasında iktidar tutkusu üzerine bir inceleme olan Allah Adına Yönetmek, 2084’ten çok daha önemli bir kitap. Ben ezberlercesine okudum ama günümüz Türkiye’sini de anlatan Allah Adına Yönetmek’in Ayrıntı Yayınevi tarafından bir an önce yayımlanmasını sabırsızlıkla bekliyorum. 2084 Dünyanın Sonu ise sanki Türkiye’nin geleceğini betimlemekte...