1990’da Lübnan siyasetine yeni bir yüz, Refik Hariri girdi. Suudi Arabistan’da çalışan Lübnanlı bir iş insanıydı. İç savaşı bitiren Taif Anlaşması’ndan (1989) sonra Suudi Arabistan, Hariri’nin ülkede temsilcisi olmasını istedi. Hariri, 1992’de başbakan oldu.

Hariri’nin siyasete girişi hem Lübnan’ın hem Sünnilerin tarihinde bir dönemi bitirdi. Beyrut ve çevresinde Sünni siyasi ailelerin gücünü kırdı. Ancak bu, yeni bir siyasi ailenin, Hariri ailesinin doğuşunun ilanıydı. 2005’te Refik Hariri’nin ölümü üzerine yerine oğlu Saad geçti. 

24 Ocak 2022’de Saad Hariri, siyasi çalışmalarını “askıya” aldığını, 15 Mayıs’ta yapılması beklenen parlamento seçimlerine katılmayacağını duyurdu. Aile üyelerinin ve “Gelecek Hareketi” destekçilerinin de seçimlere katılmamalarını istedi. Hariri’nin siyasetin zirvesindeyken siyasetten çekilmesi, olağandışı bir durum. 

HARİRİ NEDEN BIRAKTI?

Sünni kesimde büyük gücü olan Hariri’nin ani kararının nedenleri çeşitli. Birincisi, Suudi Arabistan Veliaht Prensi Muhammed bin Selman ile yaşadığı gerilim nedeniyle siyasetten çekildi. Bazıları, Hariri ve halen Birleşik Arap Emirlikleri’nde ikamet eden ailesine yönelik fiziksel bir tehditten söz ediyor. İkincisi, Suudi Arabistan, Hariri’den Hizbullah’la yüzleşmesini istedi, Hariri reddetti. Çünkü bu hem mümkün değil hem Hizbullah’ın silahları bölgesel ve uluslararası bir mesele hem de bu adım iç savaşa yol açar. 

Yani Hariri, Lübnan’ı iç savaşa sürüklemeyi reddettiğinden, Suudi Arabistan tarafından tasfiye edildi. Üçüncüsü, Hariri’nin siyasetten çekilmesi, Lübnan Kuvvetleri Partisi lideri Samir Geagea’nın Sünni milletvekillerinin büyük çoğunluğunu yönetmesinin önünü açabilir. En azından Suudi Arabistan, böyle düşünüyor. Lübnan’da tercih ettiği bir isim olan Maruni Samir Geagea’nın, cumhurbaşkanlığı seçimlerini kazanabileceğini, Hariri’nin oynamayı reddettiği rolü, yani Hizbullah’la çatışmayı, göze alabileceğini umuyor. Dördüncüsü, Hariri’nin kararı, Kuveyt Dışişleri Bakanı’nın Körfez ülkeleri ve ABD’nin Lübnan’a yardım etmek, özellikle Hizbullah’ı silahsızlandırmak için belirlediği 12 şartla Lübnan’a yaptığı ziyaretin ardından geldi. Kuveytli bakan, Lübnan’a yanıt vermesi için birkaç gün süre verdi. Bu, Körfez ülkelerinin acelesi olduğunu gösteriyor. Beşincisi, ABD; Hizbullah’ın silahsızlandırılması için bastırsa da  Lübnan’da iç savaş istemeyebilir. Çünkü kimse buna muktedir ve istekli değil. 

YANSIMALAR

Birincisi, Hariri’nin çekilmesi yolsuzluk sisteminde “boşluk” anlamına gelir. Hariri Lübnan’da yolsuzluğun simgelerindendir. Yozlaşmış siyasi sistemin tüm sembolleri, en önemli sütunlarından birinin kaybedilmesiyle ilgili “üzüntülerini” bildirdiler. İkincisi, Hariri’nin çekilmesi, Sünni kesimde, yakın gelecekte kolay doldurulamayacak bir boşluk doğurmuştur. Yeni Sünni liderlerin ortaya çıkması için fırsat vardır ama güçleri zayıftır. Sünni arenanın iç ve dış güçler tarafından nasıl doldurulacağı belirsizdir. Türkiye, bu boşluğu, bazı Sünni şahsiyetlerin ve İslami cemaat adaylarının desteğiyle doldurmaya çalışabilir. Hariri’nin Türkiye’yle ilişkileri güçlüydü. 

KİMSE İSTEKLİ DEĞİL

Üçüncüsü, Hariri’nin çekilmesi, Lübnan sisteminde, aşırı Sünni liderlerin ortaya çıkmasına neden olabilir. Dördüncüsü,  pek çok Sünni liderin seçimlere katılma konusunda isteksizliği, sistemde gerçek Sünni temsilinin boyutu hakkında soru işaretleri yaratabilir. Bazıları, Sünni toplumun etkisini yitirdiğini, denklemin ve sistemin sarsıldığını görürler. Bu, meseleler netleşene dek, seçimlerin ertelenmesi talebi dillendirilebilir. Sonbaharda yeni bir cumhurbaşkanı seçilme olasılığı zayıflar. Beşincisi, zayıf ihtimal olsa da Hariri’yi kararından dönmeye çağıran halk hareketleri söz konusu olabilir. Bu durumda Suudi Arabistan, Hariri’nin liderliğini tekrar kabul etmek zorunda kalabilir. Sonuçta Lübnan, önümüzdeki aylarda birçok olasılığa açık. Özellikle ülke tam bir ekonomik çöküş ve iflasın ortasındayken.

MUHAMMED NUREDDİN

LÜBNANLI AKADEMİSYEN