Dünyada ve ülkemizde son haftalarda giderek artan COVID-19 vakaları ve ölüm sayıları yaz mevsimi ile birlikte yeni bir pandemik dalganın (6. dalga) habercisi olabilecek sinyalleri vermektedir. Bu süreci bilimsel verilerle izleyen bilim insanları için bugün tüm insanlığı tekrar tedirgin eden bu dalganın başlıca üç temel nedeni olabilir:

1- İNSAN HAREKETLERİ

Pandemi sürecinde salgın yönetiminden sorumlu bakanlık ile ilgili meslek örgütleri arasında salgından korunmaya dönük politikalarda derin çelişkiler olmuştur. Bununla ilgili olarak, son iki aydan fazladır sağlık otoritesi (tabii ki bilim kurulu da sorumlu) siyasi, sosyal ve özellikle ekonomik (yaz mevsimi ile birlikte turizm ve döviz girdisi) açmazlarla salgının neredeyse bittiği düşüncesi ile virüsten korunmaya dönük maske mesafe kurallarını ortadan kaldırmış, PCR test yapılma zorunluluğunu sonlandırmıştır. Bunlara ek olarak, resmi ve özel eğitim/öğretim ve devlet hizmet kurumlarında maske, mesafe ve hijyen kuralları salgının bittiği algısıyla uygulanamaz hale gelmiştir. Sağlık otoritesinin gerek yanlış ve cesaret verici uygulamaları gerekse geçmiş pandemi sürecinin insanlarda geliştirdiği tükenmişlik ve bıkkınlık hali bugünkü vaka artışlarının önemli nedenlerinden biri olarak değerlendirilebilir. 

2- VİRÜSÜN EVRİMSEL DİNAMİKLERİ 

RNA virüslerinin özellikle yapısal viral özelliklerine bağlı fazlaca mutasyona açık olmaları ve varyant dediğimiz yeni tip ve alt tipleri geliştirmeleri çok önemli bir sorundur. Bu sorun HIV/AIDS ve Hepatit C (HCV) gibi ciddi hastalık geliştirebilen virüslerde yarım yüzyıla yakındır aşı geliştirilememesinin temel nedenidir. COVID-19 etkeni SARS-CoV-2 her ne kadar bu iki virüs gibi çok sık mutasyon geçirmese de ve yapısında bulunan özel mutasyon düzeltici özelliği olsa da 2020 yılı başından bu zamana kadar başlıca beş pandemik dalgaya neden olan varyantların (Wuhan tipi/D614, 614G, Alfa, Delta, Omicron)  gelişmesine neden olmuştur.

3- AŞILAMA SÜRECİ

2020 yılı başında uygulamaya konulan ve hastalıktan korunmaya (virüsten değil) dönük aşı uygulamalarının ülkemizdeki durumu da son günlerdeki vaka artışının diğer nedenlerinden biri olarak gösterilebilir. Şöyle ki bilimsel verilere göre salgının durdurulması için en az yüzde 85 ve üzeri toplum bağışıklığının olması gerektiği temel alınırsa bugün için ülkemizde toplam nüfusun yüzde 63’üne sadece iki doz (inaktif ya da mRNA), hatırlatma dozunun (rapel) ise yüzde 33’üne uygulanması halen hedeften çok uzak olduğumuzun göstergesidir.

SONUÇ

1- SARS-CoV-2 Omicron BA.4 ve BA.5 alt varyantlarına bağlı vaka sayıları artarak (yaz salgını, sonbaharı da kapsayarak 6. dalga) ülkemizi ciddi olarak tehdit edebileceği öngörüsündeyiz. 

2- Standart virüsten korunma yöntemleri maske, mesafe, hijyen kuralları yeniden disipline edilmeli ve yaygın tarama testleri de (PCR ve hızlı antijen testleri) yaygınlaştırılmalıdır. 

3- İvedilikle tüm nüfusun hatırlatma dozu yüzde 33’lerden yüzde 80’lere çıkarılması için hatırlatma dozu (rapel) uygulamalarına tekrar hız verilmelidir.

PROF. DR. BEKİR S. KOCAZEYBEK

İÜ-C CERRAHPAŞA TIP FAKÜLTESİ TIBBİ MİKROBİYOLOJİ ANABİLİM DALI