Seçim sonuçlarını değerlendirebilmek için siyasi partilerin 2024 belediye seçimlerinde aldıkları sonuçlara, 2019 sonuçları ile birlikte bakmakta yarar var.

CHP

2019’da CHP’nin 11 büyükşehir belediyesi vardı. Parti bu kez Hatay’ı kaybetmiş, ancak AKP’nin üç büyükşehir belediyesini (Balıkesir, Bursa, Denizli) ve MHP’nin yönettiği bir belediyeyi (Manisa) kazanarak büyükşehir belediye sayısını 14’e çıkarmış bulunuyor. Bu, önemli bir başarıdır.

Parti, 2019 seçiminde kazanmış olduğu 10 il merkezi belediyesine ek olarak 11 belediye daha kazanmak suretiyle il merkezi belediyesi sayısını iki mislinin de üzerine çıkarmış, belediye sayısı 21 olmuştur. Bu da önemli bir başarıdır.

CHP’nin 2019’da kazanmış olduğu ilçe belediyesi sayısı 180 iken bu sayı 337’ye çıkmıştır. CHP’nin 2019’da 50 olan belde belediyesi sayısı, 2023’de 61 olmuştur.

Ülke çapındaki 250 belediyesini 433’e çıkaran CHP, yüzde 37.77 oranındaki oyuyla birinci sıraya yerleşmiştir.

AKP

Parti, 2019 ’da kazandığı 15 büyükşehir belediye başkanlığının 4’ünü kaybetmiş (Balıkeslr, Bursa, Denizli, Şanlıurfa), ancak CHP’den Hatay Belediyesi’ni almış, partinin büyükşehir belediye sayısı 12’ye düşmüştür. Bu, önemli bir kayıptır.

Parti, 2019 seçiminde kazanmış olduğu 24 il merkezi belediyesinden yarısını kaybetmiş ve il merkezi belediye sayısı bu kez 12’ye düşmüştür. Bu da önemli bir kayıptır. AKP’nin 2019’da kazanmış olduğu ilçe belediyesi sayısı 514 iken bu sayı bu kez 158 kayıpla 356’ya düşmüştür. Partinin belde sayısı 203’den 169’a düşmüştür.

2019’da ülke çapında 756 olan belediye sayısı bu kez 549’a düşen AKP’nin, 2024’deki yüzde 35.47’lik oyuyla, siyasal yaşamında ilk kez ikinci sıraya gelmiş bulunuyor.

YENİDEN REFAH

2019 seçimlerine girmemiş olan Yeniden Refah Partisi, ilk kez girmiş olduğu 2024 seçiminde bir büyükşehir (Şanlıurfa) ve bir il merkezi (Yozgat), 39 ilçe ve 24 belde belediyesi kazanmıştır. Ülke genelinde 65 belediyeye sahip olan Yeniden Refah Partisi, belediye seçimlerindeki yüzde 6.19’luk oy oranıyla, AKP ve CHP’nin ardından 3’üncü sırayı almıştır.

HDP/DEM PARTİ

2019’da HDP üç büyükşehir belediye başkanlığı (Diyarbakır, Mardin, Van) kazanmış, bu seçimde DEM Parti bu belediyeleri korumuştur. 2019’da HDP beş il merkezi belediye başkanlığı, 2024’de 2024 yerel seçimleri ne getirdi, ne götürdü? DEM Parti yedi il merkezi belediyesi kazanmıştır. HDP 2019’da 42 ilçe belediyesi kazanmışken 2024’de DEM Parti 65 ilçe belediyesini kazanmıştır.

HDP’nin 2014’deki 11 beldesine karşılık DEM 2014’de 10 belde belediyesi kazanmıştır. HDP’nin ülke çapındaki belediye sayısı 61 iken DEM Parti bu sayıyı 85’e çıkarmıştır. DEM Parti, yüzde 5.70’lik oyuyla ilk 4’üncü sıraya gelmiş bulunuyor.

MHP

MHP, 2019’da kazanmış olduğu tek büyükşehir belediyesi başkanlığını (Manisa) bu kez kaybetmiş, bu başkanlığı CHP kazanmıştır. Partinin 2019’da kazanmış olduğu 10 il merkezi belediye başkanlığı bu kez 8’e düşmüştür. MHP’nin 2019’da kazanmış olduğu 134 ilçe belediye başkanlığı bu kez 122’ye düşmüştür. MHP’nin 2019’da 89 olan belde sayısı bu seçimde 98’e çıkmıştır. Ülke çapındaki belediye sayısı 234’den 228’e düşen MHP, yüzde 4.99 oranındaki oy oranıyla 5’inci sıraya gelmiş bulunuyor.

İYİ PARTİ

2019 seçiminde 18 ilçe ve altı belde belediyesi başkanlığı kazanmış olan İYİ Parti, bu kez bir il merkezi (Nevşehir), 24 ilçe ve yedi belde belediye başkanlığı kazanmıştır. Milletvekili seçimlerinde yüzde 10’lar civarında oy almakta olan İYİ Parti, izlediği yanlış politikalar sonucunda 2024 belediye seçimlerindeki oyunu, ülke genelinde yüzde 4 düzeyinin altına (yüzde 3.77) düşürmüştür. İYİ Parti, ülke düzeyinde 6’ncı sıraya gelmiştir.

BBP

BBP bir il merkezi belediye başkanlığı (Sivas), 14 ilçe ve beş belde belediyesi kazanmıştır. BBP’nin belediye seçimlerindeki oyu yüzde 0.44’tür.

Altılı masayı oluşturan ve CHP listelerinden seçilen toplam 35 milletvekiline sahip olan partiler seçimde varlık gösterememişlerdir. Bu partilerden yalnızca Saadet yüzde 1 oranının üstüne çıkabilmiş (yüzde 1.09), DEVA ve Gelecek partilerinin oyları ise yüzde 1 oranının da altında kalmıştır.

SONUÇ

Son seçimlerin en önemli sonucu, toplumdaki umutsuzluğun umuda dönüşmesi olmuştur. Beklentilerin ötesinde sonuçlar veren seçimlerin asıl galibi seçmendir ve bu seçmenin çoğunluğunun emekliler olduğu konusunda toplumda fikir birliği vardır. Ancak seçimlerden, herhangi bir partiyle ittifak yapmaksızın, birinci sırada çıkmayı başaran CHP’nin bu sonuçtaki payını da unutmamak gerekiyor. CHP, 2024 belediye seçimlerindeki yüzde 37.77’lik oy oranıyla, 1973 (yüzde 33.3) ve 1977 (yüzde 41.4) seçimlerinden sonra ilk kez birinci sıraya gelmektedir. Ülke nüfusunun önemli bir bölümünü ve ülke ekonomisinin önemli kapasitesini barındıran iller bundan böyle CHP’nin yönetimindedir. Bu, önemli bir sorumluluktur.

2002 seçiminden itibaren yapılan seçimlerde birinciliği elden bırakmayan AKP ise gerilemeye devam ederek yenilmezlik unvanını terk etmek zorunda kalmıştır. Bu sonuç, aynı zamanda cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminin de yenilgisi anlamına gelmektedir. AKP’nin, büyük şehirlerden ve il merkezlerinden başlayarak oyları ve kazandığı belediye sayıları gerilemekte, CHP ise oylarını yükseltmekte, AKP’nin açtığı alanlara yerleşmektedir. Şimdiye kadar kıyıların partisi olarak tanınan CHP, Ege’nin içlerine (Denizli, Manisa, Afyon, Kütahya, Uşak), Marmara Bölgesi’ne (Balıkesir ve Bursa) ve Karadeniz’e (Amasya, Bartın, Giresun, Kastamonu, Zonguldak) ve Orta Anadolu’ya doğru (Kırıkkale) açılmaya başlamıştır. İl merkezleri ve büyükşehirlerdeki belediye sayılarını artırmayı başaran CHP, böylece kent merkezlerindeki ağırlığını artırmaktadır. Seçimlerden beklenmedik başarıyla çıkan diğer bir parti ise Yeniden Refah Partisi’dir. Yalnızca Doğu ve Güneydoğu’da ağırlığını hissetiren DEM Partisi 2019 seçimine göre il merkezi ve ilçe belediyeleri sayısında artış göstermiştir. Bu kez büyükşehir belediyesi alamayan ve iki il merkezi belediyesini kaybeden parti ise MHP’dir. Seçimlerde varlık gösteremeyen partiler; 6’lı masanın ortakları olan İYİ Parti, Saadet, Gelecek ve DEVA Partisi’dir.

Bu seçimler sonrasında CHP’nin sorumluluğu büyük ölçüde artmıştır. CHP bir yandan kendi yönetimindeki belediyelerde başarılı olmak öte yandan 2024 seçimindeki birinciliğini 2028 seçiminde de sürdürmek zorundadır. Yıllar süren umutsuzluğu bu seçimle birlikte umuda dönüşen toplum CHP’den bunları beklemekte haklıdır.

EROL TUNCER

ESKİ CHP GENEL SEKRETER YARDIMCISI