7 Temmuz tarihli gazetemizin konuyla ilgili haberi şöyleydi:

“Kredi derecelendirme kuruluşu Moody’s, Portekiz’in notunu Ba2’ye çekerek ‘çöp’ seviyesinin iki kademe altına indirdi. Ülkenin not görünümü de negatif olarak belirlendi. Portekiz’in notunu yatırım yapılabilir seviyenin altına çeken ilk kuruluş olan Moody’s, bu ülkenin sermaye piyasalarına dönmeden önce ikinci kez kurtarma fonlarına ihtiyaç duyulabileceği uyarısında bulundu.”

“……..”

“Kararın ardından Avrupa borsaları tepetaklak oldu. İtalya ve İspanya borsaları yüzde iki kadar geriledikten sonra biraz toparlandı. Portekiz borsası yüzde 2,5 düşerken Atina borsasında kayıplar yüzde ikiyi buldu.”

2009 Küresel Bunalımı’ndan sonra, Portekiz’in dış borçları ile ilgili sorunlar yaşadığı bilinmekteydi. Moody’s’in, kredi notunun indirilmesi kararını, bu ülkenin Avrupa Birliği (AB) ile öteki uluslararası kuruluşlardan yardım isteyeceğinin ortaya çıkmasından sonra açıklaması, finansal pazarlarda önemli sarsıntılar yarattı. Bundan önce de Moody’s, Atina’da Yunanistan’a yardım paketi görüşmeleri yapılırken, bu ülkenin notunu düşürmüş ve en çok ihtiyaç duyduğu bir sırada ülkenin yardım almasını geciktirici kararlara neden olmuştu. Çünkü Moody’s’in bu notu, uluslararası pazardaki yatırımcılara, “bu ülkelere yatırım yapmayın, elinizde borç senetleri varsa elden çıkarın, bu ülkeye borç vermeyin, alacağınız varsa hemen tahsil edin” anlamına gelmektedir.

Haberi aldıktan sonra, AB Komisyonu Başkanı Manuel Borosso açıklamanın ülkenin durumuna yeni bir spekülatif katkı yaptığını, hiçbir kredi derecelendirme kuruluşunun Avrupa merkezli olmamasına şaşırdığını, bu durumun da bazı önyargılara neden olabildiğini belirtmekte gecikmedi. Almanya Maliye Bakanı’nın görüşleri daha sertti; uluslararası derecelendirme kuruluşlarının etkisinin sınırlanmasının ve bu kuruluşların oligopolünün (hakimiyetinin) yıkılmasının gerekli olduğunu söylüyordu. Haberlerde, Uluslararası Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) ile AB’nin, Avrupa’da bir uluslararası derecelendirme kuruluşu kurulması konusunda ilke anlaşmasına vardıkları belirtilmekteydi. OECD’nin baş ekonomisti Pierre Carlo Padoan, “Kredi derecelendirme kuruluşları, kendi kendilerine kehanette bulunarak krizi ağırlaştırmaktadırlar” diyordu.

Gerçekten, derecelendirme kuruluşları, herhangi bir nedenle uluslararası borçlarını ödeyemez duruma düşen ülkeler ve kuruluşlar için aşırı ve zamansız not indirimleri yaparak, ülkelerin sıkıntılarını artırmakta ve deyim yerindeyse, “boks maçında kötü yumrukla yere düşmekte olan boksöre, bir yumruk da onlar vurmaktadırlar”. Hiç kuşkusuz, büyük bunalımdan sonra ödeme güçlüğüne düşen ülkeleri son yıllarda yönetmiş olanların, ülke ekonomilerinin ağır borç krizlerine düşmüş olmalarında ağır sorumlulukları vardı ve bu suçlarının cezalarını çekmeliydiler. Ama geçmiş 20 yılda, biribirlerine ve büyük bankalara kaldıramayacakları faizlerle borçlanan ve şimdi borç krizlerine düşmekte olan ülkelerin insanlarını, bir de sınırlı sayıdaki derecelendirme kuruluşlarının cezalandırmalarına gerek yoktu. Bu ölçüsüz finansal gücün, uluslararası anlaşmalarla konulabilecek ahlak kuralları ile disipline alınması zorunlu bulunmaktaydı. Hiç kuşkusuz zaman içinde ölçüsüz finansal güç elde etmiş olmaları, rastgele kazanılmış değildir; uzun yılların tarafsız ve iyi ahlaklı çalışmalarının sonucunda elde edilmiştir. Ancak finansal pazarın dinamiklerinin de bu gücün elde edilmesinde büyük payı vardır. AB ve OECD yetkililerinin düşündükleri gibi, uluslararası kuruluşların yönetiminde derecelendirme kuruluşlarının kurulması ve hatta her ülkenin kendi devletinden destek alan derecelendirme kuruluşları kurmaları, bu gücün kontrol edilmesi için bir yoldur; ancak bu kuruluşlarca kurulacak derecelendirme kuruluşlarının, yerleşik araştırma kuruluşlarının etkinliğine kavuşmaları uzun yıllar alacaktır. Bu konu, borç vermiş ve borç almış ülkeler temsilcilerinin (diğer deyişle, tüm dünya ülke liderlerinin) katılacağı bir uluslararası konferansta ele alınacak kadar önemlidir; çünkü bu alanda da kontrolsüz güç, insanlığa zarar vermektedir.