Emre Kongar
Emre Kongar ekongar@cumhuriyet.com.tr Son Yazısı / Tüm Yazıları

‘Maskaralar’ ve ‘maskaralık’ üzerine (2)

26 Temmuz 2016 Salı

22 Şubat 1962 ve 21 Mayıs 1963 tarihlerinde iki darbe girişiminde bulunan Albay Talat Aydemir, Adnan Menderes’in otoriter yönetimine karşı ordu içinde genç subaylar tarafından oluşturulan komitelerde çalışmış, ama 27 Mayıs 1960 darbesi sırasında Kore’de görevli olduğu için harekâta katılamamış ve Milli Birlik Komitesi’nde (MBK) yer alamamıştı; bu onun için hep bir ukde olarak kaldı.

***

Aydemir, darbeden kısa bir süre sonra Kore’den yurda döndü ve MBK’yi yeterli bulmayan, yeniden bir müdahale planlayan askerlerin kurduğu örgütlenmede yer aldı.
Bu arada kendi içindeki ayrışmayı, 14’leri yurtdışına yollayarak çözen MBK, İsmet Paşa’nın teşvikiyle çok hızlı davranarak 15 Ekim 1961 tarihinde seçimlere gitti.
CHP birinci parti oldu ama seçim sistemi değiştirilmiş olduğu için yüzde 34.8 oy almasına karşın, tek başına iktidar olacak çoğunluğu sağlayamadı. (2002 seçimlerinde AKP’nin yüzde 34.3 ile nerdeyse Meclis’te üçte iki çoğunluk sağladığını anımsayalım.)
Seçimler sonunda oluşturulan Meclis Cemal Gürsel’i Cumhurbaşkanı seçti, İsmet Paşa yeni hükümeti kurmakla görevlendirildi.

***

Bu arada Talat Aydemir’in de içinde bulunduğu Silahlı Kuvvetler Birliği bir bildiri yayımlayarak yönetime el koyma niyeti belirtmişlerdi.
27 Mayıs’tan hemen sonra Genelkurmay Başkanlığı’na atanan Cevdet Sunay, bu harekete karşı çıktı; Cemal Gürsel devreye girdi; İsmet İnönü’nün de demokrasiyi kararlı bir biçimde sahiplenmesiyle kriz atlatıldı.
Fakat, Ankara’daki Kara Harp Okulu (Harbiye) komutanlığına atanmış olan Albay Talat Aydemir bu durumu kabullenemedi ve 22 Şubat gecesi, emrindeki öğrencilerle bir darbeye teşebbüs etti.

***

Başbakan İsmet Paşa, darbe söylentilerini duymuştu:
Durumu görmek için öğrencilerle yemek yemek istediğini bildirerek Harp Okulu’na gitti.
Okul bomboştu. İsmet Paşa öğrencilerin nerde olduğunu sordu; talime çıktıkları söylendi.
Fakat Paşa yemek sırasında öğrencilerin avluya çıktıklarını gördü. Aniden ayağa kalktı ve yürüdü gitti.
O akşam eve döndüğünde damadı ünlü gazeteci Metin Toker’e, “Bu albay bir şeyler hazırlıyor. Marifetini yakında göreceğiz” dedi.
Nitekim 22 Şubat gecesi Albay Talat Aydemir’in öncülüğünde bir grup subay, Harbiye öğrencileriyle birlikte girişimi başlattı.
İsmet Paşa, girişimi Hava Kuvvetleri Komutanlığı’na giderek izledi ve oradan verdiği emirlerle bastırdı.

***

Talat Aydemir, seçimlerin yeniden yapılmasını ve ordu içindeki kıpırdanmaları haber alan iktidarın yaptığı tayinlerin durdurulmasını istemişti
Paşa işte ünlü sözünü, bu koşulları duyunca söyledi:
“Maskara! Bana kafa tutacak ve ben onu dinleyeceğim. Karşısındakinin kim olduğunu hâlâ anlayamamış.”  



Yazarın Son Yazıları Tüm Yazıları


Günün Köşe Yazıları