1 Mayıs Emek Bayramı, pek çok başka konu gibi uzun yıllar ülkemizde yaygın tabu konulardan biri oldu. Bu nedenle edebiyat alanında karşılık bulmasının, öteki temalara göre zayıf kaldığı söylenebilir.\n

1921’de işgal altındaki İstanbul’da emekçiler Saraçhane’den Hürriyet Tepesi’ne dek yürüyerek ilk kitlesel kutlamayı gerçekleştirdiler. Bu etkinlikler 1925’te Takrir-i Sukûn Yasası’nın çıkışına dek sürdü.\n

Edebiyatımızdaki ilk 1 Mayıs konulu şiir de bu dönemde yayımlandı: Yaşamı türlü sıkıntılar içinde geçmiş Yaşar Nezihe (1882-1972), Aydınlık dergisinin Haziran 1923 tarihli sayısında çıkan “Bir Mayıs İçin” adlı şiirinde şöyle diyordu:\n

\n

Ey işçi!\n

Bugün hür yaşamak hakkı seninken\n

Patronlar o hakkı senin almışlar elinden.\n

(...)\n

Zenginlere pay verme, yazıktır emeğinden,\n

Azm et de esaret bağı kopsun bileğinden.\n

Sen boynunu kaldır ki onun boynu bükülsün,\n

Bir parça da evlatlarının çehresi gülsün.\n

\n

1925’te 1 Mayıs bayramının yasaklanması ve bildiri dağıtanların ağır hapis cezalarına çarptırılması 1 Mayıs temasını toplumsal hayattan olduğu gibi edebiyattan da sildi. 1 Mayıs’ın adını ağza almak bile komünizmi övme sayılarak beş yıldan başlıyordu. Sonraki uzun yıllar boyunca 1 Mayıs konulu şiirlere rastlanmadı. Rıfat Ilgaz’ın yazdığı gibi, “O batası Babıâli’den / Tek satır yok sayfalarda.”\n

İkinci Dünya Savaşı’nın bitmesiyle başlayan demokratikleşme girişimleri bile 1 Mayıs’ı yeniden gündeme getiremedi. Nâzım Hikmet, 1951’de yurdu terkettikten sonra dışarda yaşadığı on üç yıl boyunca 1 Mayıs konulu dört şiir yazdı: “Pırağ’da 1 Mayıs” (28 Nisan 1958), “Delikanlı Melezdi” (Nisan 1963), “1 Mayıs’ta Kızıl Meydan” (25 Nisan 1963), “1 Mayıs” (30 Nisan 1963).\n

DİSK’in öncülüğünde demokratik kitle örgütlerince 1976’da Taksim Alanı’nda başlayan kitlesel kutlamalar, şairlere de esin kaynağı oldu. \n

Fazıl Hüsnü Dağlarca, 1976 1 Mayıs’ı için işçi sınıfına bir güzelleme yazmıştı: “DİSK’in sesi bu! / He hey de hey, / susmaz kimse! // Grev mi yaptık, / He hey de hey hey, / dönmez kimse!”\n

1940 Kuşağının çileli bir yaşam sürmüş ozanı Hasan İzzettin Dinamo’nun, “1 Mayıs Yürüyüşü” şiiri şöyle başlıyordu: “Görkemli oldu işçinin 1 Mayıs direnişi: / Dün, faşizmi çiğnedik / Yollarda üç yüz bin kişi.”\n

Can Yücel, “İşçi Marşı”nda doğrudan emekçilere seslendi:\n

\n

Senlik-benlik bitip de kuruldu muydu Bizlik,\n

Asgarî ücret değil, hür ve günlük güneşlik\n

Bir Türkiye olacak aldığın son gündelik.\n

Halk kalacak geride, gidince bu zalım sel.\n

\n

1970 kuşağında 1 Mayıs’la ilgili en çok şiir yazmış ozan Yaşar Miraç, “Bayraklar” şiirinde geleceğe olan umudunu dillendiriyordu:\n

\n

bayraklar geçiyor bayraklar\n

1 mayıs alanlarından\n

türkiye işçi sınıfı\n

müjdeler veriyor yarından.\n

\n

1980 sonrasi şiirimizde 1 Mayıs temalı şiirlere rastlamaz olduk. Toplumsal baskı dönemi edebiyatın da dilini bağlamıştı. \n

Bakalım 1 Mayıs’ın yeniden kitlesel gösterilerle kutlanması, günümüz şairlerimizin ilgisini çekebilecek mi?