“Anayasa Halkoylaması” hakkında Cumhuriyet gazetesinde ve bu köşede pek çok şey yazıldı. Bugün, kendi düşüncelerime değil, Avrupa basınının değerlendirmelerine yer vereceğim…

***

İngiliz Economist dergisi: “Erdoğan uzun süredir göz koyduğu güçlere şimdi sahip. Ama bu güçler, evde gerilim ve dışarıda yalnızlaşma gibi bir maliyetle geldi. Oylama sonuçlarına ilişkin usulsüzlük iddiaları Erdoğan’ı kovalayacak.
Erdoğan’ın yaptığı ilk açıklamalar, oylama sonuçlarını, baskılarını desteklemek için kullanacağı yönünde işaretler verdi. Sonuçların açıklanmasından hemen sonra, OHAL 19 Temmuz’a kadar uzatıldı, polis hızla 38 kişiyi gözaltına aldı.”
Alman Der Tagesspiegel gazetesi: “Erdoğan’ın oylama öncesi sahip olduğu büyük beklentileri bir hayal kırıklığına dönüştü. Bu, Erdoğan ve partisi AKP için oldukça pahalıya mal olan bir zafer. Bunun nedeni ise yalnızca, bu zaferin gayrimeşru bir biçimi elde edilmesi değil.
Sonucu tanımaktan başka bir çare kalmasa dahi, Erdoğan’ın siyasal meşruiyetten yoksun olduğu bir gerçek. Bu süreç, ancak çatışmaların artmasına neden olur. Türkiye için ise bu çatışmaların boyutu çok daha büyük olacaktır. Hayal kırıklığı kapıda!”
İngiliz Times gazetesi: “Erdoğan, mevcut siyasa söylemini sürdürdükçe hayran kitlesi sönmeyecek. 15 yıldır ülkeye hükmediyor olmasına karşın, onları bastırmak ve reddetmek isteyen bu ‘alçaklara’ karşı mücadelede destekçilerini ‘ezilen kişi’ oldukları konusunda ikna etmeyi halen başarıyor…”
Fransız Le Monde gazetesi: “Ülkesindeki Felaketlerin Sorumlusu, Türkiye Tek Adama Emanet” başlığı altında; “Erdoğan neredeyse tüm yetkileri kuşandı. Türk siyasal düzeni doğasını değiştirdi. Parlamenter demokrasiden, AKP’nin İslamcı muhafazakâr parti lideri için ısmarlanmış, aşırı güçlü başkanlık sistemine geçti. Türkiye tek adamın kaprisine kaldı…”
İngiliz Guardian gazetesi: “Meclis denetimi yerine bir kişinin isteği geçecek… Erdoğan Türkiye’yi sultanlığa çevirecek, direniş yeniden başlayabilir. On binlerce kişi hapse atıldı, onlarca gazeteci sürgün edilip tutuklandı, on binlerce devlet memuru, akademisyen, yargıç da ihraç edildi. Erdoğan’ın otoriter bir yola sapmasında, güç arzusu, paranoya ve danışman çevresinin giderek daralması rol oynadı.
Türkiye’de daha önce olduğu gibi sivil toplum ‘direniş’ başlatabilecektir.
Türkiye’de sivil toplum, 2013’teki Gezi Parkı eylemlerinde, artan despotizme karşı koydu. Türkiye, her ne kadar hırslı ve zalim olsa da tek adamın bünyesinde toplanamayacak ya da sıkışıp kalamayacak kadar karmaşık bir ülke.
Erdoğan’ın ülkenin kurumlarını insafsızca altüst ettiği şu günlerde, Avrupa’nın sunabileceği bütün desteği hak eden kişiler, değerler için cesurca mücadele eden ve milyonlarca vatandaşın boyun eğmek zorunda olmadığını bilen Türkiye’nin demokratları var…”
İngiliz Independent gazetesi yazarı Patrick Cockburn: “Ortaya çıkan derin bölünme Türkiye’yi potansiyel düşmanları için bir av haline getirecek. Erdoğan, OHAL sayesinde Meclis’i elinde tutarken, başkanlık sistemiyle de tüm denetimi eline alacak.
Sofistike ve etkili medyası ve birçok Avrupa ülkesinden üstün entelektüel enerjisi vardı. Ancak artık Türkiye bunları eledi ve Ortadoğu’nun yoz ve değersiz otokrasileri kulübünün üyesi oldu…”
Alman Süddeutsche Zeitung gazetesi: “Anayasa değişikliği ve Erdoğan’ın totaliter güce kavuşması ile Türkiye bir zamanlar izinden gittiği Batılı örneklere veda ediyor. Ortadoğu ve Kafkaslar’daki iktidar örneklerine dahil oluyor.”
Rusya Komsomolskaya Pravda gazetesi: “Erdoğan, Türkiye imparatorluğu hayali kuruyor. Erdoğan tüm istediklerini almış olsa bile, tarım ve turizm sektöründe Rusya bağımlı olan bir Türkiye yüzünden, ona sultan demek güç!”
İngiliz Times gazetesi: “Erdoğan gücünü daha despot bir biçimde kullanmaya başladı. Son 4 yıl içinde iktidarını hırslı ve başarısız dış siyasalar, bölünmeye yol açabilecek iç siyasalar ile paranoyalar belirledi. 2013’ten beri protesto dalgalarını bastırırken 11 kişi yaşamını yitirdi. Onlarca milletvekili ve 80 gazeteci hapse atıldı, 184 medya kuruluşu kapatıldı. Tuhaf bir darbe girişiminden sağ kurtulduktan sonra devlet içinde geniş çaplı temizliğe girişti. Halkoylaması bu son gelişmelerin üst aşamasını ve doruk noktasını oluşturdu…”
Alman Die Welt gazetesi: “Erdoğan’ın Bu Zaferi Yenilgidir. Dünyanın hiçbir parlamentosu anayasa değişikliğini bu kadar zayıf bir çoğunluğa dayandıramaz. Erdoğan, halkın kendisine tam hareket serbestisi tanıyacağı, herkes tarafından takdir edilen bir iktidar sahibi değil ve hiçbir zaman olamayacak…”