Her daim söylüyorum yine vurgulayacağım, vergi zaten tabanda. Mesele vergiyi tavana, geliri tabana yaymakta. Mesele harcayandan değil, kazanandan vergiyi toplamakta. Mesele kimin yanında kimden yana olduğunuzda...

Malum bugünlerde önümüzdeki yıl için asgari ücrete yapılacak zam konuşulmakta. Ben de memleketinden Ankara’ya çalışmaya gelmiş bekâr bir asgari ücretli olan işçi kardeşimiz Mehmet’in vergilerini hesapladım. Ancak Mehmet ve onun nezdinde tüm asgari ücretliler için vahim bir sonuç ortaya çıktı. O zaman bakalım Mehmet’imizin hali pür melaline;
2018 yılının kasım ayında brüt 2.029.50 lira kazanan Mehmet’in eline geçen net tutar AGİ dahil 1.603.12 liradır.
Bu farkın; yüzde 14’ü SGK pirimi (284.13 TL), yüzde 1’i işsizlik sigorta primi (20.30 TL),yüzde 15’i gelir vergisi (258.76 TL- 152.21 TL AGİ = 106.55 TL kesilecek gelir vergisi), yüzde 7.59’u damga vergisi (15.40 TL) olarak kaynağında, yani Mehmet’in daha parası eline geçmeden, banka hesabına yatmadan kesilmektedir. İlk aşamadaki toplam kaynağında kesinti yuvarlanmış hali ile 426.38 liradır. İşte bu doğrudan kesilen vergi ve SGK payıdır. Bunun bir de harcama tarafında ortaya çıkacak dolaylı vergileri bulunmaktadır. Gelelim Mehmet kardeşimizin harcamalarına ve harcama safhasında ödediği vergilere.
¦ Mehmet 600 liraya 2 oda bir salon evde kirada oturmaktadır.
¦ Aylık 200 lira ulaşım masrafı vardır. 200 liralık bu ulaşım masrafı nedeniyle Mehmet 30.5 lira KDV ödemiştir.
¦ Aylık ortalama 50 lira su faturası gelmektedir; Mehmet bunun için de su faturası içerisinde 1.68 lira çevre temizlik vergisi, 4.04 lira KDV ve şube yolu bakım ücreti adı altında alınan 5 lira olmak üzere toplam 9.04 lira vergi ödemiştir.
¦ Mehmet aylık ortalama 60 lira elektrik faturası ödemektedir. Faturanın 9.15 lirası KDV, 1.61 lirası Elektrik ve Havagazı Tüketim Vergisi, 0.64 lirası TRT payı, 0.32 lirası enerji fonu olmak üzere vergi ve benzeri ödemeler toplamı 11.72 liradır.
¦ Mehmet evine ısınma ve mutfak dahil aylık ortalama 100 liralık doğalgaz tüketimi yapmaktadır. Bu ödemenin, 15.25 lirasını KDV ve 1.75 lirasını ÖTV olmak üzere 17 lirasını vergi olarak ödemiştir Mehmet. Ancak bunlar dolaylı vergiler yani satış fiyatının içine gizlenmiş vergiler olduğundan Mehmet bu vergileri çok da fazla hissetmemektedir. Malum, göz görmeyince gönül katlanıyor!
¦ Aylık 30 liralık bir cep telefonu konuşma ve internet paketine sahip olan Mehmet; Bu faturanın 1.88 lirasını telsiz kullanım bedeli, 1.68 lirasını özel iletişim vergisi ve 4.03 lirasını KDV olmak üzere 7.59 lirasını vergi olarak ödemiştir.
¦ Evine 800 liraya küçük ekran bir televizyon, 800 liraya en düşük programlı bir çamaşır makinesi ve yine 800 liraya bir mini buzdolabı almıştır Mehmet. Söz konusu beyaz eşya bedellerini aylık 200 lira taksitle 12 ayda ödeyecektir.

200 TL’nin 48.45’i vergi
Televizyonu alırken, 87.64 lira TRT bandrol ücreti, 42.57 lira ÖTV, 122.03 lira KDV olmak üzere toplam 252.24 lira vergi, çamaşır makinesi ve buzdolabını alırken 85.14 lira ÖTV, 244.06 lira KDV olmak üzere toplam 329.20 lira vergi ödemiştir. Televizyon, çamaşır makinesi ve buzdolabı için toplamda ödenecek olan 2.400 liranın (12 ay taksitle, aylık taksit 200 lira) 581.44 lirası vergilerden oluşmaktadır. Aylık ödeyeceği 200 liralık taksit içerisinde toplam vergi 48.45 liradır.
¦ Mehmet’in tek kötü alışkanlığı sigaradır ancak onu da ancak 2 günde bir paket olarak tüketmektedir. Paketi 10 lira olan sigara için aylık ödediği tutar 150 lira olup, bunun 100.80 lirası ÖTV ve 22.88 lirası KDV olmak üzere toplam ödediği vergi 123.68 liradır.
¦ Mehmet yukarıdaki harcamalar sonrası elinde kalan yaklaşık 213 lirayı ise yiyecek, içecek, giyim ve benzeri diğer harcamaları için kullanmıştır. Ortalama bu ürünlerde iyimser bir tahminle yüzde 10 vergi yükü olduğu varsayarsak bu aşamada da Mehmet 21.3 lira KDV ödemiştir.
Ayın sonuna geldiğimizde; brüt 2.029.50 lira maaş alan Mehmet kardeşimizin eline geçen net maaş tutarı AGİ dahil 1.603.12 liradır. Yani daha maaşını görmeden 426.38 lirası kaynağında vergi ve SGK primi olarak kesilmiştir. Eline geçen net 1.603.12 lirayı fizik ve matematik kurallarına göre tasarruf etme imkânı bulunmayan Mehmet kardeşimiz bu harcamaları dolayısıyla da yaklaşık 269.28 lira dolaylı vergi ödemiştir. Yani doğrudan ve dolaylı vergiler ile birlikte Mehmet bir ayda 695.66 lira vergi ödemiştir.
Bu tutarın brüt maaşa oranı yaklaşık yüzde 35’dir. Yani Mehmet yılın 365 gününün 128 günü vergiler için çalışmıştır. Ayrıca Asgari Geçim İndirimini (AGİ) dikkate almaz isek ki AGİ asgari ücretin bir unsuru değildir, işte o zaman vergilerin brüt maaşa oranı yaklaşık yüzde 42 olmaktadır.
Düşünün ki 30 gün boyunca emek ile, ter ile, çile ile ve de hak ettiğinizin altında bir ücret alıp onun da neredeyse yarıya yakınını geri vermek zorunda kalıyorsunuz...
Yıllardır her siyasetçinin diline pelesenk olmuş doğru bilinen büyük bir yanlış var; vergiyi tabana yaymak!
Her daim söylüyorum yine vurgulayacağım, vergi zaten tabanda. Mesele vergiyi tavana, geliri tabana yaymakta. Mesele harcayandan değil, kazanandan vergiyi toplamakta. Mesele kimin yanında kimden yana olduğunuzda...
Dr. Ozan Bingöl
Vergi Uzmanı