Johann Heinrich Pestalozzi, 12 Ocak 1746’da Zürich’te doğmuş. Küçük yaşta babasını yitiren Pestalozzi, sıkıntılı bir çocukluk sürer. Yetişkinliğinde hemşerisi, eğitimci düşünür J. J. Rousseau’nun (1712-1778) ünlü kitabı “Emil”in etkisinde kalır. Küçük yaşlarından beri eğitim yoluyla halkı, köylüyü daha mutlu, gelişkin, gönenç içinde yaşatabilmek için didinir durur. Bu yoldaki düşüncelerini 1780’den başlayarak kitaplaştırır. Fransız Devrimi’ni hazırlayan düşün adamları arasında sayıldığı için, kendisine “Fransız yurttaşlığı” verilerek onurlandırılır.
1800’de iki arkadaşıyla birlikte, içinde öğretmen okulu da bulunan bir eğitim kurumu açar. Eğitbilime ilişkin önemli yapıtlarını bu kurumda çalışırken yazacaktır. Toplumsal değişim ve dönüşüm için eğitimin taşıdığı büyük önemi görüp bilen Pestalozzi, demokrasi ve insan hakları ülküsünün de mimarlarındandır. 17 Şubat 1827’de yaşamdan ayrılan düşünürün mezar taşında, “Hep başkaları için yaşamıştır, kendisini düşünmemiştir” yazılı.

‘İş okulu’nun babası
1818’de, halkın eğitimi halkın gereksinmelerine sıkı sıkıya bağlı olmalıdır diyerek, yalnızca çocuğun iyi eğitilmesinin yetmeyeceğini; ailenin, anne ve babanın da iyi eğitilmesinin gerektiğini söyleyecekti. İnsan aklını bukağılardan kurtaracak eğitsel, insani yol ve yöntemleri kurup kurumsallaştırırken, insan sevgisini eğitimin odağına koyacaktı. Korkuya dayalı bir ahlak ve eğitim cenderesinde bunalan Avrupa insanını güneşe çevirecekti eşzamanlı.
Alman eğitbilimci Kershensteiner, onu “iş okulu”nun babası sayar. El ile bilinci birlikte geliştirmek düşüncesi, eğitim tarihine Pestalozzi ile girer. İşle eğitimi birleştirmek, yoksul köylüyü bu yolla gönence kavuşturmak düşüncesi onundur. Çağına göre çok ileri bir adım, uzak görüşlü bir atılımdır. O bununla yetinmeyecek, daha ileri giderek aile ocağında ve köy yaşamı içinde çocuğa verilen iş eğitimi ile okul eğitimini birleştirmek isteyecektir.

Köy Enstitülerini etkileyecektir
Bu düşünceleriyle, kendisinden nice yıllar sonra Hasan Âli Yücel, İsmail Hakkı Tonguç ve arkadaşları aracılığıyla ülkemizde kurulacak olan Köy Enstitülerini derinden etkileyecektir...
Yurttaşlarınca hep “yoksulların kurtarıcısı, halkın yol göstericisi, öksüzlerin babası, yeni okulun kurucusu” gibi adlarla anılan Pestalozzi 17 Şubat 1827’de 81 yaşında Birr’de ölür. 1927’de yüzüncü ölüm yıldönümünde adı ve anısına yayımlanan kitabı, İsviçreli tarihçi Alfred Rufer hazırlar. Yine onun sözleriyle, “Türk Pestalozzisi” diye anılan Tonguç Baba, İsmail Hakkı Tonguç’la yakın arkadaşları Fuat Gündüzalp ve Rauf İnan o değerli kitabı (Pestalozzi ve Devrim) birlikte dilimize çevireceklerdi.

ÜMİT SARIASLAN / Yazar