Türkiye, uzun menzilli hava ve füze savunma sisteminin gelişimi ve üretimi için Eurosam ile 8 Ocak 2018 tarihinde işbirliği anlaşması imzalamıştır. Macron’un bağımsız Avrupa ordusu ısrarını bu bilgiler açısından değerlendirmek gerekmektedir.

NATO içerisinde yaşanan sorunların bir yansıması da Avrupa ülkelerini kapsamaktadır. Fransa Başkanı Emmanuel Macron’un sıkça dillendirdiği ortak Avrupa ordusunu bu kapsamda incelersek, bu fikrin 1950’li yıllarda dile getirilmeye başlandığı görülmektedir. Avrupa Savunma Topluluğu ismiyle planlanan ortak Avrupa ordusu fikri ilk kez 24 Ekim 1950 tarihinde Fransa Başbakanı René Pleven tarafından önerilmiştir. Pleven Planı’nın özü olan bütünleşmiş bir Avrupa savunma sistemi tasarımı, 1954 yazında Fransa parlamentosunca reddedilmiştir.

Hep gündemde
Bu başarısız girişime rağmen Avrupa ordusu planları Avrupa bütünleşmesi kapsamında her zaman gündeme gelmiştir. Fakat, AB karar alıcıları bu konuda bugüne kadar söz konusu fikrin hayata geçirilebilmesi için net bir irade ortaya koyamamışladır. Son dönemdeki gelişmeler ise Avrupa ordusu planlarını tekrar gündeme getirmektedir. ABD Başkanı Donald Trump’ın güvenilir bir müttefiklik konusundaki soru işaretleri, Rusya ve Çin kaynaklı tehlikelerin ve tehditlerin artması ve İngiltere’nin AB’deki “sorunlu” durumu, ortak Avrupa ordusu konusundaki dinamikleri yeniden harekete geçirmektedir. Bu hedefe yönelik en yakın adım ise Kasım 2017’de atılmıştır. AB’nin ortak bir askeri savunma oluşturma girişimi doğrultusunda oluşturulan Kalıcı Yapılandırılmış İşbirliği Savunma Anlaşması (PESCO) Fransa ve Almanya’nın girişimleriyle şekillenmiştir.

Macron’un tezi
Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron da bu çerçevede, Mart 2019’da Avrupa’nın çeşitli gazetelerine yazdığı makalesinde, içerisinde İngiltere’nin de yer alacağı Avrupa Güvenlik Konseyi’nin hayata geçirilmesi önerisi yer almıştır. Macron, makalesinde AB sınırlarının daha güçlü bir şekilde korunması gerektiğine de vurgu yaparak ortak sınır koruma polislerinin oluşturulmasının önemine işaret etmiş ve AB’de savunma alanında da reformların gerçekleştirilmesi ve Avrupa’nın kendi bağımsız savunma kabiliyetini artırması gerektiğinin altını çizmiştir. Bu kapsamda Macron, Avrupa’nın, kendi savunması ve güvenliği için daha fazla sorumluluk alması gerektiğini savunmaktadır. Macron, bu konudaki en net ifadesini ise 6 Kasım 2018’de Europa 1 radyosuna verdiği demeçte ortaya koymuştur. Macron, “Gerçek bir Avrupa ordusu kurulmadan Avrupalıların kendilerini savunamayacaklarını” söylemiştir. Söz konusu demeçte Macron, ayrıca Avrupa’nın kendini “Çin, Rusya ve hatta ABD’ye karşı” savunabilmesi gerektiğini vurgulamıştır.

Eurosam’ın işlevi
Öte yandan, Fransa Cumhurbaşkanı’nın Avrupa ordusunun kurulması yönündeki ısrarlı duruşunu dünyadaki savunma sanayileri arasındaki rekabeti göz önünde bulundurarak da değerlendirmek gerekmektedir. Bu çerçevede de Fransa ve İtalya ortaklığında kurulan özel bir savunma sanayi şirketi olan Eurosam oldukça önemlidir. Haziran 1989’da kurulan Eurosam’ın mülkiyeti MBDA ve THALES arasında paylaşılmaktadır. Eurosam’ın yüzde 66’sı Fransa ve İtalya ortak girişimi MBDA; yüzde 33’ü de Fransız Thales Grup’a aittir. Eurosam, sistemlerinin özelliği “operasyonel ve lojistik maliyetleri azaltmak adına” alıcının ihtiyaçlarına göre tasarlanmış parçalar halinde satılmasıdır. Eurosam’ın geliştirdiği sistemler tek başına ya da kendi aralarında veya başka sistemlerle bütünleşmiş bir şekilde faaliyet göstermektedir. Özellikle 2001 yılından bu yana kullanımda olan Surface-to-Air Anti- Missile (SAAM) sistemi, gemi ve filoların korunmasında kullanılmaktadır. Yine aynı yıl içinde kullanıma giren The Principal Anti Air Missile System (PAAMS) sistemi ile gemi ve filo savunmasına ek olarak alan koruması da yapılabilmektedir. Eurosam, son yıllarda da karadan ateşlenebilir bir sistem geliştirmeye başlamış (SAMP/T) ve tamamen otonom çalışabilen ve füzelerin kamyonların arkasına yerleştirilen modüllerle fırlatılabildiği bir sistem üretmiştir. Türkiye de 2017 Kasım’dan itibaren Fransa ve İtalya ile NATO-uyumlu Eurosam ürünü Samp-T’nin yeni bir modelinin ortak üretimi için görüşmeler yürütmüş ve Türkiye, uzun menzilli hava ve füze savunma sisteminin gelişimi ve üretimi için Eurosam ile 8 Ocak 2018 tarihinde işbirliği anlaşması imzalamıştır. Macron’un bağımsız Avrupa ordusu ısrarını bu bilgiler açısından değerlendirmek gerekmektedir.  

Dr. ERHAN AKDEMİR
Anadolu Üniversitesi Öğretim Üyesi