Otoriter yönetimlerde toplum, çoğunlukla dinsel bir kisveye büründürülen buyruklarla yönetiliyor. Çocuk sayısından, çocuğunuzun eğitimine, yiyeceğinize, içeceğinize ve giyeceğinize kadar her şeye oligarşik dikta karar veriyor.

Cumhuriyetlerde ise toplum yaşamı, halkın koyduğu ve gerektiğinde değiştirebildiği kurallarla düzenleniyor. Cumhuriyet, her şeyden önce egemenlikle ilgili bir kavram.

Halk, seçimlerde kullandığı oyla istencini yönetime yansıtıyor, seçtiği temsilciler aracılığıyla da yönetime katılıyor.

Bir toplumda cumhuriyet yönetiminin işlerlik kazanabilmesi için, temsil görevini üstlenenlerin, halk adına hareket ediyor olmaları ve halkın çıkarları için çaba harcamaları gerekiyor.

Yönetenler bir kişi, aile ya da gurubun çıkarlarına hizmet ediyorlarsa; adı cumhuriyet olsa bile o yönetim gerçekte bir cumhuriyet değildir. Bu durumda temsilcilerin varlığı da yönetime meşruiyet kazandırmaz. Demek ki cumhuriyetlerde en önemli sorun temsilci seçimidir.

Denetim kanalları kapalıysa, temsilcilerin seçimlerde verdikleri sözlerin tersini yapmalarına kimse engel olamaz. Ülkenin birliğinden dem vuranlar, açık-örtülü pazarlıklara girişebilirler.

Laikliği savunacaklarına yemin edenler, laikliğin kökünü kazımaya sıvanabilirler.

Demokrasiyi geliştirecekleri vaatleriyle erke gelenler; demokrasinin verdiği olanaklardan yararlanarak demokrasiyi ve cumhuriyeti ortadan kaldırmaya yönelebilirler.

Demek ki 3-5 yılda bir sandığın başına gitmekle ya da bir siyasal partiye üye olmakla iş bitmiyor; cumhuriyet emek istiyor. Emek verilmezse nimetlerinden yararlanılamaz. Birileri çıkar, 90 yıllık kazanımlarına el koymaya kalkışır; yurttaş da “Cumhuriyeti kutlayacak mıyım, anacak mıyım” ikilemi arasında sıkışıp kalır.

Atatürk’ün yaktığı Aydınlanma ateşiyle aydınlanmış bir toplum olarak halkımızın, Cumhuriyetten başka bir yönetim biçimini kabul edebileceği beklentisi, akılcı bir tutum değildir. Tersini düşünenler belki görece başarılar elde edebilirler ama sonunda iş olacağına varır.

Kimsenin yaptığı da yanına kâr kalmaz.

Yarın Cumhuriyet Bayramımızı kutlacağız, yüce Atatürk’ün bize bağışladığı akıl ve bilim yolunun aydınlığında nice bayramlar diliyorum.

KAYA ÇETİN

EĞİTİMCİ