Arz ve talep dengesi üzerinde duran ekonomi ile ilgili verilecek kararlarda “beklenti” çok önemlidir. Tüketiciler enflasyonun düşmeyeceği beklentisi ile hareket edip harcamalarını öne çekerlerse, üreticiler de ürünlerini aynı beklentiye göre fiyatlandırırlarsa enflasyon düşmez.

Şirketler çalışanlarına zam yaparken hesaplarını tahmin ettikleri gelecek dönem enflasyonuna göre ve geçmiş dönemde yaşanan gelir kaybını telafi edecek şekilde yapmalıdırlar. Bunun için devletin ilan ettiği hedef enflasyonunu beklenti olarak kabul ederler. Asgari ücret, memur ve emekli maaşları da bu beklentiye göre artırılır. 

GERÇEKÇİ HEDEFLER

Ancak devletin enflasyon hedefi tutmayınca hesaplar şaşar ve gelir eşitsizliği, paylaşımda adaletsizlik daha da artar. Diğer yandan eğer hedeflenen enflasyon oranının gerçekçi olmadığı düşünülür ve daha yüksek olacağı öngörülen oranda zam yapılırsa bu da enflasyonun ateşini körüklemek anlamına gelir. Yapılması gereken devletin doğru beklentileri oluşturacak kararlar alması ve belirsizlikleri en aza indirmesidir.

Belirsizlik beklentinin düşmanıdır. Beklenti, bir taraftan ülke ekonomisindeki önemli göstergelerin daha önceki seyrine göre diğer yandan bu seyri değiştirmek üzere alınan kararlar çerçevesinde şekillenir. Ancak gerçekleşen değişikliklerle beklenti mevcut durumun tam tersine de dönüşebilir. Her ne kadar beklenti genel olarak geçmişteki deneyimlerden etkilense de bazı şeylerin değişebileceği algısı da beklentiyi önemli ölçüde etkiler. Zaten asıl olan bir şeyin nasıl söylendiği ve hatta bazen nasıl yapıldığı değil nasıl algılandığıdır. Böyle bakıldığında algı her şeydir ve çok önemlidir. Toplumun algısını yanlış yönlendirmek için birçok çalışmanın yapıldığı günümüzde keşke doğru algının  oluşması için de gerekenler yapılabilse.

Doğru beklentilerin oluşabilmesi için de gerçekçi ve inandırıcı hedefler konmalı ve bunlar halka doğru anlatılmalıdır. Devletin ilan ettiği ekonomik politika değişiklikleri gerçekçi olmalı ve tüm devlet kurumları bu politikalara uygun davranmalıdır.

TUTARLILIK

Bir yandan tasarruf önlemleri ilan edilir ve diğer yandan devlet kurumları hesapsız harcamalarına devam ederse enflasyonun kontrol altına alınacağı beklentisi oluşmaz. 

Tüm para politikası kararları gerçekçi hedeflere göre alınmalı ve bu kararlara harfiyen uyulmalıdır. Ayrıca bu kararlar ekonomide yapılması şart olan yapısal değişikliklerle desteklenmelidir.

Bu yapısal değişikliklerin başında planlı üretim ve o plana göre seçilecek üreticilerin desteklenmesi gelmelidir. Ayrıca daha çok katma değer yaratacak üretim, bu üretime olanak sağlayacak ve başta devlet kurumları olmak üzere tüm ülkece yapılacak tasarruf, yerli ve yabancı yatırımcıya güven verecek siyaset ve hukuk ortamı da olmazsa olmaz gerekliliklerdir. Aksi takdirde belirsizlikler devam eder, beklentiler olumsuza döner ve içinde bulunduğumuz çıkmazdan kurtulmamız zorlaşır.

Tutarlı kararların adil olarak alınıp istikrarla uygulandığı ülkelere duyulan güven arttıkça yabancı ve yerli tasarruflar yatırıma yönelecek ve ülkenin büyümesine ve kalkınmasına katkıda bulunacaktır. Aksi takdirde her sermaye sahibi sadece kısa yoldan rant elde etme peşine düşecektir.

A. REFİK KUTLUER
EKONOMİST