Ukrayna krizi üzerinden artık şu üç tezi ileri sürebilirim: 

1) Beş merkezli (ABD, Çin, AB, Rusya, Hindistan) dünya düzeni inşasını başlattı.

2) Asya’nın sorunlu ilişkilerinin çözümünde kolaylaştırıcı rol oynamaya başladı. 

3) Doların egemenliğinin sonunun başlangıcı oldu.

ABD-İNGİLTERE’NİN HİNDİSTAN ENDİŞESİ

İlk tezim olan “beş merkezli yeni düzeni” uzun süredir yazıyorum. 2019 tarihli Amerikan Hegemonyasının Sonu isimli kitabımda ve bu köşedeki sayısız makalemde ayrıntılı inceledim. O nedenle bugün üstünde durmayacağım. Yalnız 30 Mart’taki Afganistan’a komşu ülkeler toplantısında, Rusya ve Çin dışişleri bakanlarının stratejik ortaklığı daha ileri düzeye taşıma ve “adil ve demokratik yeni bir dünya düzeni kurma” iradesine vurgu yapmalarına dikkat çekeyim...

Ardından da ikinci ve üçüncü tezlere etkisi bakımından, beş merkezden Hindistan’a kısaca mercek tutayım. İşe İngiltere Dışişleri Bakanı Liz Truss’ın şu açıklamasıyla başlayayım: “Hindistan ile ilişkileri güçlendirmek hiç olmadığı kadar önemli çünkü daha güvensiz bir dünyada yaşıyoruz.” (1.4.2022)

Anglosakson dünyası adına yapılan bu açıklama, ABD’nin nihai hedefi olan Çin’e karşı Hindistan’ı, stratejisine eklemleme hedefiyle ilgili. Hindistan’ı “kazanamayan” bir ABD’nin Asya’da Çin’e karşı şansı yok. ABD bu nedenle Asya-Pasifik stratejisini Hint-Pasifik stratejisi ismiyle güncellemiş, o nedenle Hindistan, Japonya ve Avustralya’yla dörtlü grubu olan QUAD’ı güçlendirmeye çalışmış, o nedenle Çin-Hindistan tarihi sorunlarını kaşımaya çalışmış, hatta sırf Hindistan’ı bu stratejiye eklemlemek için bu ülkenin Rusya’dan S-400 alımını bile yaptırım dışı tutma sinyali vermişti.

ASYA’DAKİ SORUNLAR ÇÖZÜLÜYOR

Ancak Ukrayna kriziyle birlikte tersi bir eğilim ortaya çıkmaya başladı. ABD’nin “Tarihin yanlış tarafında yer almayın” uyarısına rağmen, Hindistan yaptırıma uymadı ve Rusya’yla petrol anlaşması imzaladı, yeni alım anlaşmalarını da görüşüyor. Başta ilaç şirketleri olmak üzere Hint şirketleri, Rus pazarından çekilen Batılı şirketlerin yerini almak istiyor. Rusya ve Hindistan, ulusal para birimleriyle ödeme yapmayı sağlayan bir mekanizma üzerinde çalışıyor.

Diğer yandan Hindistan ile Çin, 2020’de çatışmaya dönüşen sınır ihtilafı üzerine tam 22 aydır sürdürdükleri görüşmelerde, Ukrayna krizi sürecinde bir geçici mutabakata vardılar (13.3.2020). Öte yandan Ukrayna krizi süreci, Hindistan ile Pakistan arasında sıcak mesajlaşmalara sahne oldu. Örneğin Rusya’ya yaptırımlara katılmayan Pakistan, komşusu Hindistan’ın da aynı tutumu almasını övdü. Örneğin 11 Mart’ta Hindistan’dan atılan ve Pakistan’a düşen füze, bu kez Batı’nın beklentisinin tersine, bir tarafın “yanlışlık oldu” özrüyle ve diğer tarafın da anlayışla karşılamasıyla soruna dönüşmeden çözüldü. 

Yani Ukrayna krizinin, Asya’nın sorunlu ilişkilerinde kolaylaştırıcı bir fonksiyonu oldu.

IMF: DOLARIN EGEMENLİĞİ RİSK ALTINDA 

“Dolar ile Ruble-Yuan çarpışması” başlıklı makalemde şu tezi öne sürmüştüm: “Ukrayna kriziyle birlikte, doların egemenliğinin zayıflayacağı, ulusal paraların ticarette önem kazanacağı ve alternatif finans sistemlerinin hayata geçeceği bir döneme girmiş olduk.”

IMF’den bu tezi doğrulayan bir açıklama geldi. Kuşkusuz IMF bunu düzen değişikliği bağlamında bir endişe görerek uyarı niteliğinde yapıyor...

IMF Başkan Yardımcısı Gita Gopinath, Ukrayna krizi nedeniyle Rusya’ya uygulanan finansal yaptırımların, ABD dolarının hâkim rezerv para konumunun yavaş yavaş yok olması tehdidi yarattığını açıkladı (31.3.2022).

Rusya’nın “hasım ülkelere” doğalgaz ve petrolü Ruble ile satma kararı ve Suudi Arabistan’ın Çin’e petrolü Yuan ile satma teklifi, doların egemenliğini hızla etkileyecek iki çok önemli gelişme olarak önümüzde duruyor.

Sonucun sonucu olarak, tek kutuplu dünya, tek para düzeniydi, doların saltanatıydı; çok merkezli dünya inşası, tek para düzenini de adım adım değiştirmeye başlıyor. “Adil ve demokratik” bir yeni dünya düzeninin zemini, öncelikle adil ve demokratik bir iktisat düzenidir zaten...