Kafası koparılan heykeller, yıllar önce ABD’de yazılmış kitabın “Türk örf ve âdetlerine uygun olmaması” gibi garip gerekçelerle toplatılması, henüz yayımlanmadan yasaklanan ve hatta okunması suç sayılan kitaplar, internette sözcükler üzerinden uygulanan sansür...

Hangi birini sayacağımı şaşırdım.

Türkiye yeniden yıllar öncesine, yasaklar ülkesine dönüyor. Üstelik demokrasi ve düşünce özgürlüğü gibi kavramların herkesin dilinde olduğu bugünlerde...

***

Yıllar önce ABD’de kaldığım sırada, ünlü fotoğrafçı Robert Mapplethorpe’un bir sergisi açılmıştı. Sergi, ABD’nin bazı eyaletlerinde valiler tarafından yasaklandı. Mapplethorpe, çıplaklığı kullanan bir fotoğraf sanatçısıydı. Valiler, yasak gerekçesine, “Çocuklarımızın ahlakını korumak için” diye yazdılar.

Boston’da serginin açılmasına izin verildi. Açılışa gittiğimde inanılmaz bir kuyruk gördüm. Ama asıl şaşırdığım bu değildi. Beni şaşırtan şey, ailelerin küçük çocuklarını da yanlarında getirmiş olmalarıydı.

Kuyruktakilerle yapılan röportajlarda pek çok aile, “Çocuklarımızın neyi görüp neyi görmeyeceğine, neden kötü etkilenip etkilenmeyeceğine valiler değil, biz karar veririz” dediler.

***

Sanat her zaman iktidarla çatışır. Bu, her dönemde her yerde böyle oldu. Çünkü sanatın dile getirdikleri, savundukları, göz önüne serdikleri yerleşik düzeni oldum olası rahatsız etti. Zaten öyle olmasa bir sanat yapıtının fazla bir anlamı da olmaz.

Sanatsal yaratı, sıradan hayatlarımızın, bize öğretilmiş kalıpların dışında da bir dünya, bir başka bakış açısı, hoşumuza gitsin ya da gitmesin farklı dünya görüşleri olduğunu bize gösterir.

İnsan hayalinin sınırları yoktur. Kimi zaman bu sınırsızlık bizi rahatsız edici boyutlarda olabilir. Kimi zaman çok tartışmalı, neye yaradığı anlaşılmaz biçimlerde de olabilir.

Ama sınırlamalar, sansür, ket vurmalar, yasaklamalar hiçbir dönemde işe yaramaz. Aksine, insan bilincinin yarattıkları özgür bırakıldıkça, her tür düşünce rahatlıkla dile getirildikçe insanlığın ilerlemesi sağlanabilir.

Bugün, birtakım dogmaları savunanlar bile, zamanında o dogmaların başkalarınca yasaklandığını, engellenmeye çalışıldığını asla unutmamalı...