Günlerdir aklımda çocukları yere çakılan asansör cinayetinde ölen iki babanın sözleri dolaşıp duruyor. İki babadan biri iki oğlunu birden yitirmişti ve şöyle diyordu: Allah verdi Allah aldı. Bir diğer baba ise kendisine başsağlığı dilemek için telefon açan Başbakan’ı “Bizim başımızın sağolması sizi ilgilendirmez. Bu bir cinayettir, sorumlulara dava açacağım” diye yanıtlıyordu.
Tam da 12 Eylül darbesinin 34. yılıydı. Aynı günler, Şili’nin seçimle gelen sosyalist devlet başkanı Allende’nin de Amerikan destekli silahlı güçler tarafından öldürülmesinin 41. yılıydı. Bu cümleler üzerinden kendime şu soruyu sordum:
“Hemen hemen aynı zamanlarda Latin Amerika ülkelerinde bizden daha yoğun bir darbeler tarihi yaşandı ama onlar darbelerle yüzleşmeyi başardılar ve şimdilerde pek çoğunda sosyal demokrat ya da sosyalist hükümetler işbaşında. Onlar bunu nasıl başardılar?”
Kendim bu sorunun yanıtını bulamadığım için, çevremdeki herkese sormaya başladım. İlginç yanıtlar aldım:
“Bizde halkın büyük çoğunluğu Sünni İslam.”
“Bizde mücadele geleneği zayıf.”
“12 Eylül öncesi bizdeki işçi sınıfı fosmuş!”
“Amerika uzun zamandır arka bahçesi Latin ülkelerini rahat bıraktı.”
“Latin Amerika halkları Katolik. Her şeyi Allah’a havale etmiyorlar.”
“Oralarda olumlu bir örnek olarak Küba var. Şanslılar.”
“Bizde en iyi, en yurtsever kadrolar öldürüldü. Onlarda da öldürüldü ama yenileri geldi. Mücadeleye oldukları yerden devam ettiler.”
“Bizde hain daha çok.”
“Biz Ortadoğuluyuz. Kabul edelim. Bizde bana dokunmayan yılan çok yaşasın geleneği var.”
“Başımıza gelen iktidarlar hepimizi birer tüketim hayvanı yaptı.”
“Başından beri işçi sınıfının belası bir sendika ağalığı vardı. 12 Eylül’den sonra yepyeni mücadele yöntemleri bulmaları gerekiyordu. Bunu becerecek kadroları yoktu. Açığa düştüler.”
“Doğum kontrolü, nüfus planlaması gibi yöntemler gündemden kalktı. Niteliksiz bir genç nüfus ortaya çıktı. Lümpen karakterli bu genç nüfus hiçbir değişimi beceremez.”
“Bizim doğalgazımız, petrolümüz yok. Latin Amerika’da petrolü olan dayanışma için ötekine veriyor. Kübalı on bin doktor, tüm Latin Amerika ülkelerinde görev yaparak halk sağlığını düzeltiyor. Bizde kiminle dayanışma içine gireceksin. IŞİD’le mi?”
“Bizim halk kurnazdır. Kısa vadecidir. Çıkarını gördüğü yere gider.”
“Latin Amerika ülkelerinde okuma yazma oranı bizden yüksek.”
“Oralarda cuntalardan, sağcı iktidarlardan insanların canı bizden çok yandı. Öyle ki, solcuları bir iğneyle uyutup kargo uçaklarına bindirerek denize attılar. Mezarları bulunmasın, kaç kişi öldürülmüş kimselerin haberi olmasın diye.”
“Oralarda sürgüne çok insan gitti. Bir dayanışma içine girdiler. Açık bir şey. Batı onları daha çok sevdi, daha çok yardım etti.”
“Sen söylüyorsun, iki çocuğu birden asansör cinayetinde yere çakılan baba, ‘onları Allah verdi Allah aldı’ diyor. Bu cümle anahtar bir cümle. Korkudan mı böyle söylüyor, yoksa gerçekten inanıyor mu? Bence en kolay yol bu. Belki de bu bir teselli sözcüğü. Acıyı hafifleten bir şey ama…”
“Latin Amerikalı sinemacılar, cunta dönemini anlatan çok etkileyici filmler yaptılar. Böylece dünya halklarına, bizi artık rahat bırakın, dediler. Biz kendi içimizde yüzleşir, bu acıları silmeye çalışırız. Yeter ki rahat bırakın!”
Yerim azaldı, tüm yanıtları aktaramadım. Şimdi aynı acıyı yaşayan iki babanın sözlerinden yola çıkıp dostlarımdan yanıtını öğrenmeye çalıştığım soruyu sizlere soruyorum. Bir yanıtınız var mı? Biz gerçekten 12 Mart ve 12 Eylül’le yüzleştik mi?