Yarın 5 Aralık...Hani tek bir soru sorularak sokak röportajları yapılıyor ya, Taksim ya da Kızılay’a gidip “Bugünün önemi nedir” diye sorsanız, kaç kişi doğru yanıtı bilir?
Kaç kişi, 84 yıl önce bugün Türkiye’de kadınlara milletvekili seçme ve seçilme hakkının tanındığını bilir?
Bilenlerin arasında kadınlar çoğunlukta olur mu?
Bu konuda sadece bir tahmin yürütebiliriz ama AKP döneminde eğitimin aldığı gerici darbeden sonra iyimser olmak mümkün değil.
Nitekim geçenlerde Tarih kanalı için sosyal medyada yayımlanan bir video izledim. “Cumhuriyet kaç yılında ilan edildi” diye soruyorlar yoldan geçenlere... Genç bir kadın, “1930” yanıtını veriyor, sonra emin olamıyor ve “Allah kahretsin, ben bunu biliyordum” deyip gülmeye başlıyor.
Orta yaşlı bir adam, “1909” diyor ama gün, ay ve yıl şeklinde söyleyin denince, “Onu söyleyemeyeceğim. Şu anda çok yorgunum” karşılığını veriyor. Bir delikanlı, soruyu duyunca gülerek yanındakilere, “Bilen var mı?” diyor.
Bir genç, “Hiçbir fikrim yok” derken, 40’larında bir adam, “23 Nisan 1923 olması lazım” diye fikir yürütüyor. Yine
o yaşlarda bir kadın da Cumhuriyetin
95. yılı olduğunu biliyor ama günü ve ayı bilmiyor.
Bu röportajları 5 Aralık ile ilgili yapsak, karşımıza büyük olasılıkla daha kötü bir tablo çıkar. Zaten okumayan, araştırmayan, tarihe meraksız bir toplumda yaşıyoruz. AKP iktidarının laik, bilimsel ve aydınlanmacı eğitim hakkını gasp ederek Cumhuriyet tarihini kitaplardan silmeye çalıştığı bugünlerde durum çok daha kötü.

Öncü Cumhuriyet kadınları
Böyle bir dönemde yayımlanan dikkat çekici bir kitaptan söz etmek istiyorum.Özlem Özdemir’in yeni kitabı İlham Veren Cumhuriyet Kahramanları adını taşıyor. Kırmızı Kedi Yayınevi’nin Çocuk ve Gençlik Kitapları dizisinden yayımlanan kitap, Cumhuriyet döneminde kendi alanlarında öncü olan 25 kadının öyküsünü anlatıyor.
Bunlardan biri de, ilk köylü kadın vekil ve ilk kadın muhtar Satı Çırpan. 1890’da Ankara’nın Kazan köyünde doğmuş ama o yıllarda kız çocuklarının okuma olanağı pek olmadığından, okuma yazma öğrenememiş; genç yaşta evlendirilmiş. Kocası Balkan Savaşı’nda yaralanınca tarlada çalışarak çocuklarına bakmış. 26 Ekim 1933’te Cumhuriyet sayesinde kadınlara muhtar olma hakkı verilince köyünden seçime girip kazanmış. Ama hayatındaki değişim bununla sınırlı kalmamış.
16 Temmuz 1934 tarihinde Atatürk, üstü kapalı, yanları açık bir otomobille Bolu üzerinden İstanbul’a giderken, Kazan köyüne yakın bir yerde köylüler tarafından yolu kesilmiş. Gerisini Özlem Özdemir’in satırlarından okuyalım:
“O sırada esmer tenli, sırma işlemelerle süslenmiş güzel giysili bir kadın öne çıkarak, ‘Paşam, hoş geldiniz, senin için yer hazırladık, ayran yaptık insene’ diyerek Atatürk’ü buyur etti. Atatürk, nezaketle yollarının uzun olduğunu söyledi ama Afet İnan’a dönerek, ‘Bu kadın kimmiş sorsana. İşte tam milletvekili olacak kadın’ dedi. Afet İnan, Satı ile konuşarak hakkında bilgi edindi. Bu tanışma, Satı’nın hayatını değiştirdi. Kadınlara seçme ve seçilme hakkı verilmesinin ardından Satı, Atatürk’ün isteğiyle, 1935 yılında TBMM’ye giren ilk kadın vekillerden biri oldu, Üstelik onu özel kılan, Meclis’teki ilk köylü kadın vekil olmasıydı.”
Satı Çırpan gibi Cumhuriyetin öncü kadınlarını gelecek kuşaklara tanıtmak için yazılmış bir kitap bu. Milli Eğitim Bakanlığı, müfredatta aydınlanma tarihine yer vermiyorsa, gerçekleri gençlere öğretmek konusunda laik ve Cumhuriyetçi aydınlara çok iş düşüyor!