Avrupa’da borçlu ülkelerin ve özellikle de ABD’nin kredi notu düşürüldükten sonra, derecelendirme kuruluşlarının, bu alanda tekelci güce sahip üç kuruluşun, değerlendirmelerini ne ölçüde nesnel (objektif) yaptıkları, kapasiteleri, geleceği görme yetileri gündeme geldi. ABD’nin kredi notunu düşüren Standart and Poor’s (SGP) çeşitli açılardan eleştiriye uğradı.

Derecelendirme kuruluşları ve not verdikleri ülke, firma, banka kredi notlarına ilişkin kuşkular, öteden beri bu köşede vurgulanmaya, gündeme getirilmeye çalışılır. Dikkate alınmayan bu eleştiriler, kuşkular, özellikle ABD’nin kredi notu düşürüldükten sonra paylaşılmaya başlanmıştır. Derecelendirme kuruluşları verdikleri notlarla özellikle menkul kıymet alıcılarına, finansman kurumlarına, ekonominin önemli aktörlerine güven vermeli, yol göstermeli, sağlıklı karar almalarına katkıda bulunmalıdır. Derecelendirme kuruluşlarının bu işlevlerini yerine getirdikleri söylenemez. Olay gerçekleştikten, risk oluştuktan sonra not indirmenin bir yararı ve anlamı yoktur. Önemli olan, gerçekçi öngörülerle, zamanında uyarılarda bulunmaktır. Derecelendirme kuruluşları ya politik ya maddi kaygılarla hareket etmekte ve/veya bu kuruluşların uzman, analist kadroları yeterli niteliklere, donanıma sahip bulunmamaktadır. Sürekli yanılgı, yanlı değerlendirmeler, en aymazlarda bile kuşku doğurur.

Yine bu köşede ABD’nin ekonomik ve askeri gücünün abartıldığı, ABD’nin tek kutuplu dünya imajı yaratmaya çalıştığı, ABD açısından gerçekten ziyade algılandırmanın önemli olduğu, algılandırma yönetiminden söz edilmiştir. ABD ne Putin’in söylediği gibi tam bir dünya asalağı, ne Mao’nun yıllar öncesi tanımladığı gibi kâğıttan kaplandır. Ne de algılandırılmaya çalışıldığı gibi, ekonomik ve askeri açıdan vurunca oturtacak bir güçtür. ABD’yi iyi gözlemlemek, değerlendirmek gerekir.

Bir ekonomi süreğen (kronik) biçimde dış açık, bütçe açığı veriyor, iç tasarruf oranı düşük, işsizlik oranı yüksek, dış yükümlülükleri sürekli artıyorsa, tüm bu göstergeler ekonomide ciddi sorunlar olduğunu gösterir. ABD’nin sınırları dışında dolaşan her ABD Doları (USD) ABD’nin dış yükümlülüğüdür. ABD Hazinesi’nin çıkarmış olduğu borçlanma senetlerinin, tahvillerin, trilyonu aşan bölümü cari işlem fazlası veren ülkelerin, özellikle Çin bankalarının elindedir. ABD’nin ulusal geliri yüksektir; ancak gelir yüksekliği, gelirin yüzde 80’ini aşan bölümü hizmetlerden kaynaklanmaktadır. Hizmetlerin çoğu dış ticarete konu değildir. Dolaysıyla USD’nin değer yitirmesi ile ABD’nin dış açığı kapanmamaktadır; sanayi üretimi dış açığı dengeleyecek düzeyde değildir. ABD’de işçi ücretleri, göreceli olarak yüksektir. ABD ucuz işçilik için Güney Amerika’dan, Karayibler’den gizli-açık göç almaktadır. Ucuz işçilik için alınan göç ya da göz yumulan göç, sosyal sorunlar yaratmakta, yoksulluk sınırında yaşayanların sayısı artmaktadır. Sorunlar yaşayan makro göstergeleri olumsuz olan ve yakın bir gelecekte düzelmesi de beklenmeyen bir ekonomi için verilen “AA+” notu yüksektir. Not yüksekliği eleştirisi bugün yapılmıyor. Köşeyi izleyenler eğer varsa ABD’nin sorunlarına, gücüne, uzun süredir dikkat çekilmeye çalışıldığını bilirler.

ABD’nin gücü, güç gösterisi, bu ülkenin dünya için para basması, USD’nin uzun süre dünyanın tek rezerv parası konumunda olma özelliği, ABD’nin dış ülkelerde satılık, kiralık politikacı, medya mensubu, öğretim üyesi, işadamı bulmasından kaynaklanan ABD’nin güçlü, tek kutup algılandırılması böylece sağlanmaktadır. Çoğu kez ABD’nin dış ülkelerdeki taşeronlarından söz edilmektedir. Aslında bu ifade taşeronluğu küçümsemektir. Yapılan taşeronluk değil, sesyayarlıktır. Sesyayarlıkta, yayanın inisiyatifi, katkısı yoktur. Söylenenleri daha yüksek sesle yinelemekte, aktarmaktadır.

ABD ve derecelendirme kuruluşlarını eleştirmekle haddimizi aştığımız düşünülebilir. Önerim, şunun bunun notuna bakmak yerine, analiz tekniklerini öğrenip, olabildiğince nesnel değerlendirmeler yapmaya çalışmaktır.