İktidar var mı diye sormuyorum. 20 yıldır eğitimi adım adım bu hale getirenlerin tek yapacakları daha kötüsüdür. Zaten 20 yıldır çabaları daha kötü nasıl yaparız üzerine oldu.

Ali Akurgal (HBT yazarı, Ar-Ge uzmanı) bir mektupla düşüncelerini bildirdi. Almanlar, eğitimde, bilimde, Ar-Ge’de, sanayide, teknolojide bugünkü üstün duruma nasıl geldiler sorusunun bir yanıtı olarak görüyorum ve paylaşıyorum.

TAKI USTASINDAN ÇATI USTASINA

“Eğitimin iflası...” yazınızda, yerden göğe haklısınız. 1972 yılında İsviçre’de yanında çalıştığım şefim Volker Rüdiger, sonradan arkadaşım oldu. Volker ve eşi Karla, aslen Alman. Volker’in babası, Almanya’nın savaş tazminatlarını ödeyen kurulun başkanı. Bu nedenle İsviçre’de yaşamışlar, İsviçre vatandaşı olmuş. Karla ise Alman vatandaşı. Üstelik Almanya’da çalışma bakanlığının bir memuru. Her gün işe, Almanya’ya gidip geldi. Şimdi ikisi de emekli.

Karla’nın işi, ortaokullarda dolaşıp, öğrencilerle tek tek konuşup onları meslek seçiminde yönlendirmek. Öğrencilere verilen “meslekler” kataloğundan bir tane bana vermişti. 400 sayfa kadardı. Takı ustası başlığını açıyorsunuz, ne çok alt mesleği varmış meğer? Takıyı tasarlayan, bunun metalini hazırlayan, o metale şekil veren, değerli taşları işleyen, bunları taşıyacak tırnakları yapan, taşı yerine monte eden, takının parlatılmasını yapan hepsi ayrı.

Çatı ustası başlığı da öyle. Çatı iskeletini çatan, kaplamasını yapan, yalıtımını yapan, kiremitini döşeyen, şingılını döşeyen hep ayrı, derelerini yapan ayrı.

MAAŞIN BİLE BELLİ

Bunların her birine birer sayfa ayırmışlar. İlk başta bu meslekte çalışanların sayısı ve aldıkları ücretin dağılımı ve miktarı veriliyor. Sonra çalışma saatleri ve varsa mevsimlere göre dağılışı, bu mesleğin gerektirdiği bedensel özellikler geliyor. Arkasından bu mesleğin eğitimi geliyor. Kaç sene okuyacaksınız, mezun olunca staj mecburiyeti.. hepsi sıralanıyor. Sonra en önemlisi, bizde artık rafa kaldırılmış kalkınma planlarından alıntı, ileri senelerde bu meslekten olanlara ne kadar ihtiyaç duyulacağının kestirimi.

Ortaokul öğrencisi bakıyor, biçerdöver operatörü senede bir ay çalışıyor, ücret çok yüksek ama senenin 11 ayı boşta. Ya bana uyar diyor, kalan zamanda “çift ana dal” yapar barda çalışırım ya da bana uymaz, bana sürekli iş gerek diyor. Ya da bakıyor, Almanlar güneş enerjisini evlerin çatılarına yaygınlaştırmak için plan yapmışlar, beş sene sonra “güneş paneli montörü” ihtiyacı o günkünün altı katına çıkacak, “Bu işte para var” diyor, onu seçiyor.

Karla, kişilerin sınıf öğretmenleri tarafından tutulan raporlara bakarak o öğrencinin başarılı olacağını düşündüğü meslek seçeneklerini her öğrenci ile tek tek tartışıyor, mesleğini seçmesine yardımcı oluyor.

YETENEK SINAVI BİLE YOK

Bizde ise “yetenek sınavı” bile yok. Puanı tutturdu mu, endüstri meslek lisesine giriyor öğrenci. Sonra, basma kalıp ya motor kısmından ya torna-tesviye kısmından ya da mekatronikten mezun oluyor. Gerisi piyasada ne iş bulabilirse.

Bu belirsizlik gençleri meslek sahibi olmaktan kaçıp üniversite mezunu (aslında diploma sahibi) olmaya itiyor. Koç, nitelikli teknisyen bulamadığından meslek lisesi açmaya yöneliyor, diplomalı üniversite mezunları da işsiz ordusuna katılıyor. Arkeoloğun dolmuş şoförlüğü yaptığını görmüştüm, babama tapıyordu ama Ankara caddelerinde direksiyon sallıyordu.

Halbuki Alman, hem çalışma hayatını hem de buna katılacak olan gençlerin mesleki dağılımını planlayarak işsiz sayısını çok aşağılarda tutuyor ve işsiz kalanlara da hürmetli maaşlar ödüyor. Kimse de açım, işsizim diye “zırıltı çıkarmıyor.”

Acaba muhalefette hangi siyasi çıkıp Almanlarınkine benzer bir süreç getireceğini anlatacak?

***

Mektup bu kadar... Bu sistem, aynı zamanda meslekleri de ayrıntılarıyla düzenlemeyi ve yeni işi kolları yaratmayı beraberinde getiriyor. Yani iş kurma ve iş yapma hayatını da planlıyor... Farkında mısınız?