Yarın bir döneme damgasını vuran Köy Enstitülerinin kuruluşunun 85. yıldönümü. Atatürk Türkiye’sinin Cumhuriyet döneminde yaptığı en büyük devrimlerin başında Köy Enstitülerinin kurulup ülkenin dört bir tarafına açılmasıdır. Köy Enstitüleriyle ilgili kitapları okuduğumuz zaman bu eğitim kurumlarının amacı ülkemizin kalkınma hamlelerini gerçekleştirecek özelliği taşıdığını görüyoruz. Bugünün genç nesilleri Köy Enstitüleri ile ilgili yayınları okumalı ve 1940’lı yılların eğitim öğretim programları hakkında bilgi sahibi olmaları kendilerine çok yarar sağlayacaktır.

Türkiye Cumhuriyeti 29 Ekim 1923’te kuruldu. O yıllarda nüfusumuzun yüzde 81’i köylerde yaşıyordu. Bundan dolayı sporun, sanatın, ekonominin ve tarımın gelişmesi köyden başlaması gerekiyordu.

Hasan Âli Yücel’in Milli Eğitim Bakanlığı döneminde, Köy Enstitüleri kanunu 17 Nisan 1940’ta TBMM’den geçirilerek köylerimizin kalkınmasında destek olmuştu. Bu kurumlar on yıl eğitim verdi. 1950 yılından sonra dönemin yöneticileri tarafından programı değiştirilerek ayrı bir eğitim kurumu haline dönüştürüldü ve daha sonra kapatıldı.

Köy Enstitüsü mezunu öğretmenler bugün çok az sayıda kalmıştır. Bu insanlar Türkiye’de eğitiminin gazileri özelliğini taşırlar. Köy Enstitüsü mezunu öğretmenler, “bu iş olmaz” demezler ve zoru başarırlardı.

Köy Enstitülerinin spor eğitimi konusunda da özellikleri vardı. Köy Enstitülerinin devrimci spor kültürü, bugünün profesyonel futbol yönünü ön plana çıkaran spor anlayışından ayrıydı. Yaşamı bilimsel olarak derinden kavrayan toplumun bütününü içine alan bir spor anlayışı Köy Enstitülerinin sporda temelini teşkil ediyordu.

Köy Enstitüleri, doğa ile barışık, toplumcu, ulusal ve evrensel boyutu ve anlayışı olan, hep beraber eğlenme ve dinlenmeyi içine alacak şekilde sanat ve üretim etkiletişimini yakalayan toplumsal yaşama sevincini derinden duyuran bir spor anlayışını yaratmıştı.

Bu okulların açılırken kabul etmiş olduğu program, aynı zamanda spor olgusunu da insana kavratarak spor eğitimi ve kültür programını yaratılmıştı. 19 Mayıs Gençlik ve Spor Bayramı gösterileri Köy Enstitüsü öğrencilerinin yaptığı sportif etkinlikler, ayrı bir spor kültürü olarak eğitimde yerini alıyordu.

Köy Enstitülerinde öğrencilerin diğer tesisleriyle beraber spor tesislerini de yaptıkları ve bu tesislerde, ders dışı saatlerinde spor faaliyetleri ile ilgilendiklerini okuyoruz. Televizyonlarımızda Köy Enstitüleriyle ilgili programlarda doğu bölgemizde bulunan Köy Enstitüleri öğrencilerinin kayak yaptıklarını görüyoruz.

SPOR KÜLTÜRÜNÜN OLUŞMASI

Sınıflar arası çeşitli spor yarışmalarının sürekli yapılıp okulların sportif etkinlikleri yıl boyunca kalıcı olarak gerçekleşiyormuş. Buralarda spor yarış-rekabet öğesi yıkıcı olmamak kaydıyla amacına ulaşıyormuş.

Ülkemizin spor kültürünü yayan kurumların başında o yıllarda Köy Enstitüleri varmış.

Bu konuda gazeteci-spor yazarı ve Türkiye’nin önde gelen spor adamlarından hemşerimiz Fethiyeli rahmetli Ali Abalı’nın Cumhuriyet’teki Gözlem spor köşesinde “Kelle avcıları” başlığı ile yazdığı bir yazının Köy Enstitüleriyle ilgili bölümünden aynen aktaralım: “Acı ama bu konuda 60 yıl öncesi bir anım var. Ankara’da okulumuzun beden eğitimi öğretmeni spor yapan bizleri, alıp Hasanoğlan Köy Enstitüsü’ne bir hafta sonu götürdü. Orada iki gün kalındı, karşılıklı maçlar yapıldı. Daha sonra okulumuza döndük. Daha ilk derste bir başka öğretmenimiz sınıfa öfke ile girdi. ‘Hasanoğlan Köy Enstitüsü’ne gidenler tahtaya’ diyerek hepimize sıfır not vermişti” (27.08.2008, Cumhuriyet)

Köy Enstitüleri her konuda olduğu gibi sporda da verimli bir yapıyı meydana getiriyordu.

EROL DOLU

ARAŞTIRMACI, YAZAR