27 Ocak 2023 tarihinde İran’daki Azerbaycan Büyükelçiliği’ne İran vatandaşı olan bir terörist tarafından saldırı düzenlenmesiyle dünya medyasının dikkati bu olaya yöneldi. Azerbaycanlı bir görevlinin şehit olduğu, iki görevlinin ise yaralandığı bu terör olayında yaralanan bir Azerbaycanlı görevlinin teröristi etkisiz hale getirmesi katliamı önlemiştir. Azerbaycan büyükelçiliklerine yapılan saldırılar son dönemde artmaktadır. 2022 yılında Azerbaycan’ın ABD, Fransa, Lübnan ve İngiltere büyükelçiliklerinin saldırılara uğradığını görmekteyiz. İlk üç ülkedeki saldırıları radikal Ermeni gruplar, İngiltere’deki saldırıyı ise “Mehdi’nin Hizmetkârları” adlı radikal Şii grup düzenledi.

DİPLOMATİK KORUMA

İran terör saldırısında Azerbaycan Büyükelçiliği’nin güvenliğini sağlayamamış ve 1961 yılında imzalanan Diplomatik İlişkiler Hakkında Viyana Sözleşmesi’nde devletlerin diplomatik temsilcileri korumakla yükümlü olduğu vurgulanan yükümlülükleri yerine getirememiştir. Yakalanan teröristin İran basınına kameralar karşısında açıklamalar yapması Azerbaycan tarafından sert tepki ile karşılanmıştır. İran tarafı olayın bireysel olduğunu, eylemi yapan şahsın oraya iki çocukla geldiğini ve olayı İran polisinin savuşturduğunu ileri sürse de ortaya çıkan kamera kayıtları bu iddiaları çürütmektedir. Saldırganın içeriye silahla girdiğini gören İran polisinin olaya müdahale etmemesi olayın vahametinin en önemli göstergelerinden biridir. Olayın detayları kesin olarak belirtilmese de bazı önemli bulgular üzerinden değerlendirmeler yapmak mümkündür.

Azerbaycan Dışişleri Bakanlığı yaptığı açıklamada, ülkenin diplomatik kurumlarına yapılan saldırılara İran’ın Azerbaycan karşıtı politikalarının zemin oluşturduğunun altı çizilmiştir. 1990’lardan günümüze İran Azerbaycan ile iyi ilişkiler kurmaya yanaşmamış, Karabağ’ın işgali döneminde bile Ermenistan’a yakın durmuş, Azerbaycan’ın 2020’de kazandığı Karabağ Zaferi sonrası bölgede gerçekliği kabul etmeyerek Azerbaycan sınırında askeri tatbikatlar ve tehdit içeren açıklamalar yaparak Bakû yönetimini korkutmaya çalışmış ancak Azerbaycan, Zengezur Koridoru kazanımı dahil hiçbir politikasından geri adım atmamıştır.

BÖLGE BARIŞI

Bu olayda İran Devrim Muhafızları’nın parmağının olması da muhtemel senaryolardan biridir. Çünkü son zamanlarda devrim muhafızları komutanları ve bu kuruluşa bağlı medya servisleri Azerbaycan’ı tehdit eden açıklamalarda bulunmuşlardır. Ayrıca 2022’de Azerbaycan Devlet Güvenlik Servisi İran özel servisinin kontrolü altında oluşturulan birçok yasadışı silahlı grubu ortaya çıkarmıştır.  

Bir diğer önemli husus ise 27 Ocak tarihidir. Bilindiği üzere 27 Ocak 1973 tarihinde Ermeni terör örgütü ASALA Türk diplomatlarına karşı ilk suikast eylemini gerçekleştirmiştir. Özellikle, Karabağ zaferi sonrası Ermeni terör örgütü ASALA, Azerbaycan ve Türkiye’ye karşı tehdit içeren açıklamalarda bulunmuştur. Geçen yıl Ermeni lobisinin aktif faaliyette bulunduğu ABD, Fransa, Lübnan gibi ülkelerde Azerbaycan büyükelçiliklerinin hedef alınması da tesadüf olarak görülmemelidir. 

Sonuç olarak, terör eylemi son yıllarda dünya siyasetinde güçlenen Azerbaycan’a karşı mesaj olarak değerlendirilebilir. Ancak Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, yürüttüğü başarılı dış politika ile Azerbaycan’ın dünya siyasetinde gücünü artırmaktadır. İran bölgede barış istiyorsa Azerbaycan’a karşı yürüttüğü agresif politikalardan vazgeçmeli ve bölgenin gerçeklerini kabul etmelidir. 

VUSAL HASANZADEH

DOKTORA ÖĞRENCİSİ