Cumhuriyet 101. yaşından gün almaya başladı. Toplumsal bellek değişkendir. Gün olur 6 ay öncesi çok gerilerde kalmıştır. Gün olur bir asır öncesi dün kadar yakın, yarın kadar günceldir. 

Cumhuriyet, yıllar geçtikçe güncelleşiyor. Toplum hiçbir baskı, etki altında kalmadan Cumhuriyeti yüreğinde hissettiğini, Cumhuriyet kazanımlarının beyninde ışıdığını gösteriyor. Bu gösterimin kutup yıldızı Anıtkabir, her milli günde tam bir yanıtkabir oluyor.

Kime karşı?

Her şeyden önce karşıdevrimcilere karşı.

Karşıdevrim ne zaman başladı?

Bu konuda fikir sahibi olan herkesin son derece haklı gerekçeleri vardır. Ancak gerçekçi bakmak gerekirse karşıdevrimin başlangıcı olarak şu tarihi verebiliriz:

30 Ekim 1923!

***

Yaşamın gerçeğidir; her devrim karşıtını doğurur. Bu devrimin içinde vardır. Eğer karşıtını doğurmamışsa, o devrim bir bakıma yarımdır. 

29 Ekim 1923’in hemen ertesinden birkaç satırbaşı aktaralım:

- 7 Kasım 1923: İstanbul gazetelerinde hilafeti savunan yazılar yayımlanmaya başladı. 

- 22 Kasım 1923: Rauf Orbay’ın, “Cumhuriyetin ilanını erken buluyorum” demeci nedeniyle o günkü adıyla Halk Fırkası grubunda görüşme açıldı.

- 24 Kasım 1923: Hindistan Müslümanlarının lideri Ağa Han, İsmet İnönü’ye Cumhuriyet rejiminden duydukları endişeyi dile getiren mektup yazdı. Mektup İnönü’nün eline geçmeden İstanbul gazetelerinde yayımlandı. 

- 9 Kasım 1924: Rauf Orbay, Refet Bele, Adnan Adıvar Halk Fırkası’ndan ayrıldı. 

- 17 Kasım 1924: Ayrılanlarla birlikte Atatürk’ün en yakın arkadaşları Kâzım Karabekir, Ali Fuat Cebesoy’un da aralarında bulunduğu bir grup Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası’nı (TCF) kurdu. Atatürk bir yandan devrimleri hızla genişletmek bir yandan çok partili hayat dahil demokrasiyi kurumlaştırmak istiyordu. Ancak TCF kısa sürede karşı devrimcilerin birleştiği, zemin aradığı bir örgüt haline geldi. 

- 21 Kasım 1924: Atatürk, Halk Fırkası grup toplantısında şöyle dedi:

“Büyük bir inkılap yaptık. Memleketi bir çağdan alıp yeni bir çağa götürdük. Birçok eski müesseseyi yıktık. Bunların binlerce taraftarı vardır. Fırsat beklediklerini unutmamak lazım.”

***

Cumhuriyet daha birinci yaşındayken meydana gelen gelişmelerden kesitler aktardık. Buna karşın devrimlerin hazırlanış süreci de hızla devam etti, Atatürk hedeflerini adım adım gerçekleştirdi. 

2019 sonuydu... Ali Sirmen ağabeyle Uğur Mumcu’nun biyografisini yazma sürecinde söyleşiyorduk. Sirmen, Uğur Mumcu’yu bir Cumhuriyet ordusu olarak niteledi. Konu karşıdevrime gelince Fransız Devrimi’nin 200. yılında Fransa’nın Ankara Büyükelçisi Rouleau’nun kendisine söylediğini aktardı:

“Fransız Devrimi’nin tartışılması doğaldır. Hâlâ yaşadığının ifadesidir. Hiçbir devrim bir defada kazanılıp kulağının arkasına yatarak kazanılmaz. Her zaman mücadele etmek, savunmak, besleyip geliştirmek zorunluluğu vardır.”

Atatürk ve Cumhuriyet Devrimleri için de aynı şey geçerli. 

Yazıya hazırlanırken Prof. Aydın Köksal aradı. Elektrik, elektronik, yazılım mühendisi ve dilbilimci. “Bilgisayar” sözcüğü dahil üç bine yakın teknolojik terimin Türkçe karşılığını üreten bilim insanı. Birkaç konu etrafındaki uzunca sohbetimizden birkaç cümle:

“84 yaşındayım. Uygarlık ve Barbarlık adlı son kitabımı tamamlamak üzereyim. 25 yaşımda karşıdevrimin yükselmekte olduğunu görüp tek başıma İstanbul’dan Ankara’ya geldim. Mücadelem sürüyor.”

Her yaştan gençlerin mücadelesi sürdükçe Cumhuriyet de sürecek!