16. Berlin Şiir Festivali’nin açılışı 19 Haziran Cuma akşamı yapıldı. Festival 27 Haziran’a kadar sürecek. 32 ülkeden 142 şair ve sanatçının katıldığı festival süresince gerçekleştirilecek elliden fazla etkinlikten en önem verilenlerden biri de “Şiirin Geleceği” adını taşıyan kollokyum. Dijital medyadaki gelişmeler, çokdilli şiirler ve kolektif yazı projeleri gibi gelişmelerin şiirin geleceğini nasıl etkileyeceği tartışılacak kolokyumda.
Festivalin gerçekleştirdiği Akademie Der Künste’nin lobisinde yapılan açılış konuşmalarından sonra “sound” üzerine çalışmalarıyla tanınan sanatçı Mario Verandi’nin “Freude” adlı bir “Ses Enstalasyonu”nun sunumu vardı. Berlin’de yaşayan şair Oya Erdoğan’ın aynı adlı şiirinden yola çıkılarak hazırlanmış, sesle desteklenmiş bir video yerleştirmesi bu. Açılış töreninin bir parçası olarak Oya Erdoğan şiiri canlı olarak seslendirdi. Latince, Türkçe, Arapça, Farsça, Hintçe, Sankksiritçe, İbranice ve Yunanca sözcüklerle oluşturulmuş “çokdilli” bir şiir. Dinlerken bir şiirden çok modern şarkı ya da deneysel müzik duygusu yaratıyor. Metinden bir anlam çıkartabilmek içinse herhalde bu dillerin hepsine vâkıf olmak gerek. Bu sözcükler bütününden nasıl bir anlam ya da imge oluşur, adına uygun olarak keyif ya da haz verir mi, bilemiyorum.
Açılış günü festivalin en önemli etkinliği “Weltklang” şiir gecesi de yapılıyor. Dünyanın en önemli şairleri bu gecede şiirlerini okuyor. Böylece şiirdeki yeni gelişmeleri de izlemek olanağı doğuyor. Bu yıl ABD, Almanya, Rusya, Kenya, Macaristan, Fransa, Kanada ve Çin’den şairler “şiirlerini okudu.” Tırnak içinde şiirlerini okudu dedim, çünkü alıştığımızın çok ötesinde ses denemelerinin yanında, şarkılar da “şiir” olarak sunuluyor. Kulağımıza rap ya da hip hop tınıları da herhangi sözsel uyum bulamadığımız sesler de gelebiliyor. “Şiir”ini orkestra ya da DJ seti ile sunanlar var. ABD’den gelen LaTashna N. Nevada Diggs bir “Djane” ve biyografisinde bir “sound artist” olduğu yazıyor. Kenyalı L-ness ise bir şairden çok bir hip hop sanatçısı. Yayımlanmış hiç kitabı yok ama üç CD’si var. DJ müziği eşliğinde sunduğu da şiirden çok Swahili ve İngilizce karışımı bir rap şarkısı izlenimi yaratıyor.
Festival yöneticileri sese ve görüntüye önem veriyorlar. İlgi uyandıracak “şair”ler arıyorlar. Böylece daha çok izleyici çekeceklerini düşünüyorlar. Görsellikleriyle, müzikaliteleriyle olmasa bile “şiir”lerinin içerikleri ile de ilgi uyandıran “büyük” şairler var. Geçen yıl dünyanın en önemli şiir festivallerinden olan Rotterdam’da kendi yarattığı kimya formüllerini şiir diye okuyan Kanadalı “büyük” bir şair dinlemiştim örneğin. Böyle bir akım olmalı ki Berlin’de de vücudun organları hakkında bilimsel bilgileri şiir diye okuyan bir başka Kanadalı şair dinliyoruz. Tüm bu “şair”ler ilgi görüyor, alkış alıyor, bazen de söyledikleri kahkahalarla karşılanıyor. Gecenin en uzun süre, üstelik ayakta alkışlanan tek şairi ise lirik şiirler okuyan ve “klasik” diye tanımlanan 1933 doğumlu Alman şairi Reiner Kunze. Seyircinin Kunze’ye gösterdiği ilgi festival yöneticilerine nasıl bir mesaj verdi bilmiyorum ama izlediğim şiir okumalarından şiire gelecek olarak “Kavramsal Sanat” gibi türlerarası bir konumun uygun görüldüğünü söyleyebilirim. Bakalım kanaat önderlerinin istediği mi yoksa okurların tercihi mi şiirin geleceğinde belirleyici olacak!
Not: Geçen haftaki “Kaçak Kat Kültürü” yazımda sözünü ettiğim kaçak katla ilgili yapılan işlemlerin her aşaması hakkında sürekli bilgi veren Şişli Belediyesi çalışanlarına çok teşekkür ederim.