Demokratik ülkelerde anayasa mahkemesi bulunmasa ne olur?

Bazı ülkelerin anayasa mahkemesinin bulunmadığı geçmişlerinde, neler olduysa onlar olabilir.

Mesela, 1930’larda, Almanya’nın başına Adolf Hitler’in demokratik yollardan gelip kısa zamanda diktatörleşmesi gibi olaylar başa geliverir.

Veya bazı başka Avrupa ülkelerinde Almanya örneğine benzeyen olaylar.

O gelişmeler sırasında, başlangıçta demokratik politikaların içindeydiler. Ama demokrasiden şikâyetlerini dile getirmemişlerdir. Tam tersine, halkın oylarına, demokrasinin koşullarını tamamen kabul ediyormuş gibi talip olmuşlardır. Muhalefette kaldıkları süre içinde ülkedeki iktidarın demokratik hak ve özgürlüklere yeteri kadar sahip çıkmadığından şikâyetçi olmuşlardır. Ama o tutumlarında samimi olmadıkları, iktidara geldiklerinden bir süre sonra tamamen ortaya çıkmıştır.

Hitler’in, devlet mekanizmasının tamamına sahip olması, başlangıçta tahmin edildiğinden de kısa sürmüştür. Başbakanlığa geldikten hemen sonra, anayasanın olağanüstü hallerde alınacak tedbirlerle ilgili maddelerine -ileri yaştaki Cumhurbaşkanı Hindenburg’u da ikna ederek- yeni bir “yetki kanunu” eklemeyi başarmıştır. Bununla, kanunları, sadece meclisin değil, “hükümetin” de çıkarabilmesi imkânını elde etmiştir.

‘Tek millet-tek lider’

Gerisi çok daha kolay olmuştur. Hele Cumhurbaşkanı Hindenburg’un ölümünden sonra, Hitler, onun yetkilerini de tamamen eline geçirip kendisine “Führer” (lider, yol gösterici) sıfatını verdi. “Tek devlet, tek millet, tek lider” diye bir slogan da oluşturup devlete, hükümete, meclise, mahkemelere, üniversitelere ve akla gelecek ne kadar yasal kurum varsa hepsine her istediği talimatı verebilecek duruma getirmiştir.

Gazeteleri, radyo dahil her çeşit yayın organını, bazısının yönetimini değiştirerek; bazısını doğrudan doğruya partisinin emrine alarak kendisini destekler hale getirmiştir. Sonra da gerek memleketin içinde gerek uluslararası alanda neler yaptığı, kendisiyle birlikte tüm dünyada hangi felaketlere neden olduğu malum.

***

Bu yazıyı yazarken Münih’te bir otel odasındayım. Bir ara televizyonu açtım, televizyondaki yayınların çoğunluğu Almanca. Ben daha çok “haber yayınları”nı izlemek istedim. Almanya’ya uzun bir süredir gelmediğim için, şimdi hangi televizyon o alanda en iyisidir, bilmiyorum. Evvelden hatırladığım bir NTV (Nachrichten TV) vardı, adı üstünde “haber televizyonu”. Onu açtım. Ve şunu gördüm: Orada da o sırada günlük haber falan yok. Uzun yıllar öncesinin dünyasından bir belgesel.

Ve tesadüfe bakın ki yayımlanmakta olan belgeselin konusu da şu:

“Hitler dönemi ve Hitler’in kadroları”...

Yani benim yazmakta olduğum bu yazıda değindiğim durumla ilgili bir konu.

Doğrusu, önce biraz hayret ettim. Çünkü Hitler’in ve “kadrosu”ndakilerin çoğunun bu dünyadan ayrılışlarından beri hayli zaman geçmiş. 1945’i esas alırsak, 80 yıla yakın bir zaman...

O zamandan beri, Hitler, kadrosu, İkinci Dünya Savaşı... Ve o dönemle ilgili konulardan, yazılmamış, fotoğrafı, filmi yayımlanmamış hiçbir konu yok. Dünyanın tüm televizyonlarında yok. Ama o konuyla ilgili değinilmemiş olay yok.

Ama Almanya’da hâlâ bitmemiş o dönemdeki olayları görüp hatırlama eğilimi ki, Almanya’daki haber televizyonları yayınlarında, bugünkü olayların yanında o geçmiş olayları da yayın konusu yapmayı bırakmamışlar.

Nitekim, o yazıyı yazdıktan sonra televizyonu tekrar açtığımda NTV, o belgeseli yeniden yayımlıyordu. Ve bazı başka televizyonlarda da gene o dönemi hatırlatan başka yayınlar vardı.