Memleket elektrik kesintileriyle, onun can yakan faturalarıyla, bağnazlıkla, hukuksuzlukla karanlığa bürününce, aydınlığın, insancıllığın, özgürlüğün şairi Tevfik Fikret’in bir dizesini düşünmemek elde değil! Diyordu ki büyük usta: “Evet, sabah olacaktır, sabah olur, geceler Tulû-i haşre kadar sürmez.”

Yazmaya başladığım ilk yıllarda Tevfik Fikret’in önce öğrencisi, sonra arkadaşı olan Salih Keramet Nigâr’la tanışma, konuşma şansım oldu. 100 yaşındaydı, yardımcısı Alman bir kadındı. Daha sonra evleneceğim sevgilim, şimdiki eşim Aysel’le gitmiştim randevu alıp.

Yalısına girdiğimizde 100 yıl öncesine gitmiş gibi olduk. Duvarlarda Sultan Abdülmecit’in tabloları vardı. Çok uzun boyluydu, büyük bir bilinç duruluğuna sahipti. Bize buz gibi bir kızılcık şerbeti ikram ettiler. Yanıtlarını sözcük sözcük yazdırdı.

Fikret’i ölüm yıldönümünde anmak, onun üzerine iki kitap yazan ve yaşayan tek arkadaşıyla konuşmak, heyecan vericiydi. Mustafa Kemal’e şiirleriyle ışık olan büyük şair, şiirlerini nasıl yazar, şiirlerinde neyi anlatır, resimlerini nasıl yapar, nasıl yaşar, dostları, arkadaşları kimlerdir; gerçeği bilmek istiyordum.

Ortaköy’deki yalısında konuşmuş, albümünden fotoğrafları görmüştük; imzalı kitaplarını ve bugüne kadar hiçbir yayında rastlamadığım bir fotoğrafı da armağan etmişti. (Bu söyleşiyi Edebiyatımızda Portreler (Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2018, 2020) adlı kitabımda yayımladım.)

Salih Keramet Nigâr, ünlü 19. yüzyıl divan şairi Nigâr Hanım’ın oğluydu. Tevfik Fikret, ağabeyi Feridun Nigâr’ın arkadaşıydı. Onu, ağabeyiyle birlikte yalısında ziyarete gittiğinde tanımıştı. Aradan on yıl geçtikten sonra Galatasaray Lisesi Müdürlüğü’ne atanınca, birlikte çalışmak istediği ondan geldi, severek kabul etti, ömür boyu dostluk ve arkadaşlıkları sürdü.

Salih K. Nigâr’ın armağanı Tevfik Fikret.

Nigâr, bu iki kurumla birlikte bugünün Siyasal Bilgiler Fakültesi’nde öğretmenlik, Viyana Siyasi Ataşeliği, Abdülmecit’in oğlu şehzade Ömer Faruk’un özel hocalığını yapmış, bir Meşrutiyet-Cumhuriyet aydınıydı.

Onun yazdığı Tevfik Fikret’in Hayatı ve Eserleri (1926) ile İnkılâpçı Şair Tevfik Fikret’in İzleri (1942) adlı kitapları Tevfik Fikret için yazılan çok sayıda yapıtın hem ilklerinden hem de en önemlilerindendir.

Son altı ay içinde kapsamlı iki kitap daha çıktı. Bunlar, Turgut Çeviker’in hazırladığı Tevfik Fikret (Koç Üniversitesi Yayınları, 2021) ile Nazım Hikmet Polat’ın hazırladığı Tevfik Fikret Bütün Eserleri-Eleştirel Basım (Yapı Kredi Yayınları, 2022) adlı kitaplardır.

TEVFİK FİKRET’İN MEKTUPLARI

PEN’in “ayın kitabı” seçtiği Nâzım Hikmet Polat’ın bu kitabında Fikret’in 32 yıl süresince (1883-1915) yazdığı saptanan toplam 567 metin, bunlar arasında 63 mektup içinde de Salih Keramet Nigâr’a yazdığı sekiz mektup var. İçten, kimliğini, kişiliğini yansıtan mektuplar.

Salih Keramet Nigâr’ın yazdığı İnkılâpçı Şair Tevfik Fikret’in İzleri adlı kitap şöyle başlıyor:

“Kimseden ümmidi feyzetmem, dilenmem perrübâl;

Kendi cevvim, kendi efkâlimde kendim tâirim. 

İnhinâ tavkı esaretten girandır boynuma;

Fikri hür, irfanı hür, vicdânı hür bir şairim” 

Açıklamasını da kendi şöyle yapıyor: “Kimseden yardım beklemem, kanat dilenmem; kendi göğümde kendi kendime uçarım. İğilmek, bana, boyunduruk taşımaktan ağır gelir; hür fikirli, hür irfanlı, hür vicdanlı bir şairim.”

Nigâr, kitabını Fikret’in 27. ölüm yıldönümünde onu ve kendini yetiştiren Galata Saray Lisesi’ne şu sözlerle adıyor: “TEVFİK FİKRET’i yetiştiren, binlercemize de yurttaşlık ve insanlık ülküsü sunan Özanaya: GALATA SARAY LİSESİ’NE, sonsuz saygı ve sevgiyle” Salih K. Nigâr

Ben de yazımı yaşamını cehaletle, baskıyla, gericilikle, zalimliğe karşı savaş vermekle geçiren büyük usta Tevfik Fikret’e ve onun gibi savaş verenlerden biri olan 13 Şubat’ta ansızın yitirdiğimiz şair dost, yazar, akademisyen Salih Bolat’a adıyor, ülkemize, tüm insanlığa aydınlık günler diliyorum.

Fikret ne diyordu:

“Evet, sabah olacaktır, sabah olur, geceler Tulû-i haşre kadar sürmez.”