Bilimkurgu romanları Zaman Makinesi, Görünmez Adam, Dünyaların Savaşı ile tanınan İngiliz yazar H.G. Wells (1866-1946), “Uygarlık eğitimle yıkım arasında bir yarıştır” der. Her yarışta olduğu gibi, bence bu yarış da önce dilde başlar. Çünkü insan “dil”dir.

Dilimiz Türkçe, 5 bin yıllık tarihi geçmişi olan köklü bir dildir. Ancak, Türkçe içinden geçip geldiği toplumlardan etkilendi, asıl kimliğine Tanzimat aydınlarının çabasıyla kavuştu, yabancı dillerin etkisinden kurtarılmak istendi. Bunu ancak 90 yıl önce Dil Devrimi’yle başardı...

Mustafa Kemal Atatürk’ün isteğiyle 1931’de Türk Tarih Kurumu’ndan (TTK) bir yıl sonra 12 Temmuz 1932 tarihinde kurulan Türk Dilini Tetkik Cemiyeti (TDTC) -sonra Türk Dil Kurumu (TDK) adını aldı- Türkçenin bayrağını göndere çekti. Türkçe bağımsızlığına kavuştu...

Cumhuriyetle birlikte ekonomiden sanata, spordan edebiyata Cumhuriyeti yaşatacak kurumlar oluşturuldu. Bunlar içinde “Türkçe” bin yıldır Arapçanın ve Farsçanın boyunduruğundan kurtuldu.

TDK, 1932’den 1982’ye kadar tam 50 yıl Türkçenin yalınlaştırılması, başka dillerin etkisinden kurtulması için savaşım verdi. Ne var ki 1980 askeri darbesi sonrası 1982’deki yeni anayasayla birlikte oluşturulan yapılanmada Türkçe değil, yine Arapça ve Farsça savunulmaya başlandı.

DİL DERNEĞİ

 Bu aşamada uygarlık yarışı dili de kapsayan yanıyla eğitim ve kültür yaşamımıza yansıdı. Türk Dil Kurumu gereken işlevi yerine getirmeyince, TDK üyelerinden bir grup dilci, Dil Derneği’ni kurdu. Dernek, dil kitapları ve Çağdaş Türk Dili adıyla aylık dil ve yazın dergisi yayımlayarak uygarlık yarışını sürdürüyor.

2022 yılı Dil Devrimi’nin 90. yıldönümü olması nedeniyle derginin temmuz ve ağustos sayıları “Dil Devrimi 90. Yıl Özel Sayısı” olarak yayımlandı.

TDK 1. Kurultaya Gazi Mustafa Kemal’in kurultay konularını, kişilerini kendi saptamasıyla girilmiş ve 26 Eylül “Dil Bayramı” olarak kabul edilmişti. O günden bugüne her yıl kutlandı. Bu yıl da Dil Derneği ile Çankaya Belediyesi’nin birlikte düzenlediği 90. Yıl Dil Bayramı, 26 Eylül 2022 Pazartesi günü saat 14.00’te Anıtkabir’de Mustafa Kemal Atatürk’e saygı sunumuyla başlıyor...

SAMİ KARAÖREN

Görevdeki siyasal iktidarın Osmanlıcayı desteklediği sır değil. Böyle olunca eğitimdeki yanlı ve yanlış politika, Türkçenin yanlış kullanılma nedenlerinden biri haline geldi. Okullardaki eğitimin yetersizliği, küreselleşmenin olumsuz etkisi ve basının bir kesiminde dil bilincinin olmaması, dilde sorunların sürdüğünü gösteriyor.

Ortada bilimsel, bağımsız çalışan bir TDK olmayınca da Türkçe her geçen gün hem bozuluyor hem de ulusal kimliğin temel taşı olacakken bu değerini yitirme yoluna sürükleniyor.

Türkçedeki yozlaşma, hâlâ işyerlerine İngilizce, dini yapılara Arapça ad koyma biçiminde de sürerken bağımsızlığımıza da gölge düşürüyor.

Oysa Türkçenin yıldız yazarları var. Onları okumak, dilin tadına, büyüsüne varmak, Türkçeyi geliştirmek, zenginleştirmek, dile katkıda bulunanları unutmamak gerekiyor.

İşte Türkçeye yıllarca katkıda bulunanlardan bir dilciyi de bu yıl yitirdik. Cumhuriyet okurlarının çok iyi tanıdığı, yıllarca gazetemizin yazıişleri müdürlüğünü yapmış, TDK yönetim kurulunda yer almış, yazar Sami Karaören... 11 Mayıs’ta 98 yaşında aramızdan ayrılan tüm Cumhuriyet çalışanlarının büyüğü, ağabeyi Karaören’in dile gösterdiği özen, titizlik, duyarlık hep anlatılıyor...

Ben de P. Şükran Sabanuç, Mukadder Özgeç ve Ömer Özgeç’in Sami Karaören’le yaptığı üç yıl süren söyleşinin kitabını (Güzel Günlerimiz Oldu, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2019) anımsatarak Karaören’e ve tüm dilcilerimize teşekkür ediyor, hepsini ayrı ayrı saygıyla selamlıyorum.

26 Eylül Dil Bayramımız kutlu olsun!