Kemal Kılıçdaroğlu’nun genel başkan oluşu ile başlayan “Yeni CHP” tartışmaları 30 Mart 2014 seçim sonuçları ile yeniden yoğunluk kazandı. Bu tartışmaları yaparken, nesnel ve teknik yönleri ile başlıca şu faktörlerin göz önünde tutulması gerektiğine inanıyorum:
1) Dünyanın geçirmekte olduğu “küresel değişim sürecinin özellikleri nelerdir”? 1990 sonrasında Avrupa, ABD, Çin, Rusya, Hindistan ve Latin Amerika nasıl bir değişim süreci içine girmişlerdir?
90 öncesinin iki bloklu yapısına göre ortaya çıkan farklar nelerdir? Küresel paylaşım kavgasının yeni iktisadi, siyasi, askeri ve kültürel araçları nelerdir?
2) 1990 sonrasında Arap ülkeleri, Türkiye ve İran’ın bulunduğu Ortadoğu coğrafyasında fiili gelişmeler ve ileriye yönelik küresel projeksiyonlar nasıl gelişiyorlar?
3) ABD, AB, Çin ve Rusya’nın Ortadoğu’ya ve Türkiye’ye yönelik politikalarındaki 1990 sonrasında ortaya çıkan farklılıklar nelerdir? (*)
4) AKP iktidarı döneminde 2002’den bugüne kadar dış ilişkilerde görülen artılar ve eksiler nelerdir? AKP’nin kazançlı çıktığı angajmanları hangileridir?
5) AKP uygulamaları dolayısıyla “iç siyasi, iktisadi ve sosyal yapıda ortaya çıkan değişimler nasıl gelişmiştir”? Değişik sosyal ve bölgesel (iç) kesimler arasında statükoya destek veren ve karşı çıkan unsurların durumu nedir?
6) Türkiye Cumhuriyeti “devlet kimliği, demokrasi ve bütünlük açısından ne gibi stratejik tehditlerle karşı karşıya bulunmaktadır”? Bugünkü iç ve dış gelişmeler “mevcut eğilimlerini koruyarak sürerse”, 5-10 yıl sonra nasıl bir Türkiye ortaya çıkacaktır?
7) CHP içinde, partideki aktif çalışanlar olarak nasıl bir envanter (kapasite) söz konusudur?
CHP’ye yakın ve eğilimli olan potansiyel toplumsal olanaklar nelerdir? Bunun ne orandaki bir bölümü halen kullanılabilmiştir? Oranı yükseltme araçları nelerdir?
8) Türkiye’nin “demokratik dünya ile ilişkilerinin”, CHP açısından geliştirilme olanakları nelerdir? Batı’daki, “Türkiye’yi öteki olarak görme politikalarına karşı” ne gibi araçlar kullanılabilir?

Denge sorunu
CHP’nin içerde demokrasiyi geliştirebilme potansiyeli, “iç ve dış dengelerle ilişkilidir”.
Atatürk’ten sonra Türkiye’nin filizlenen eski sorunlar konusunda karşılaştığı olumsuzluklar “dengeli ve dengesiz ilişkiler arasındaki gelgitlerden (zikzaklardan) kaynaklanmaktadır”.
Bugün CHP için iki görüş tartışma konusu yapılıyor:
1) Cumhuriyetin kuruluş felsefesine ve devrimlere uygun bir biçimde CHP’nin, “eskiye dönüş yaparak” yeni politika belirlemes
2) Avrupa (ve Batı) sosyal demokratlarına benzer uygulamalar içinde olması; bunun esas alınması.
Bugünkü CHP yalnız birincisine değil, ikincisine de uzak kalmaktadır.
- 70-80 yıllık dönemde dünya koşulları A’dan Z’ye değişmiştir; iletişimden tüketim kalıplarına, sermayenin alışkanlığından küresel sistemin yarattığı karşılıklı etkileşime kadar her şey olağanüstü değişti.
- Türkiye’de Avrupa benzeri sosyal demokrat bir CHP için Türkiye’de siyasal, sosyal ve hukuki altyapı yetersizlikleri vardır. Antidemokratik mevcut yapı, bunun esas nedenidir.
Sendikal hareketler 12 Mart gibi darbelerle engellenmiştir.
Din (ve inanç) esaslı örgütlenmeler (tarikatlar, cemaatler, mezhepler) Avrupa tipi toplumsal örgütlenmelerin yerini almışlardır.
Böyle bir altyapı, CHP’nin Avrupa benzeri sosyal demokrat örgütlenmesini (yapılanmasını) engellemektedir.
CHP’nin bugün karşı karşıya bulunduğu “değişim arayışının” yüz yüze geldiği çelişki budur.
CHP’de nelerin değişip nelerin değişemeyeceğini yukarıda sıraladığım öğeler belirleyecektir. Bu, kaçınılmaz bir sebep-sonuç ilişkisidir.

(*) “Batı’nın Yeni Türkiye Politikası” kitabımda bunları ayrıntılı olarak yazdım. (Cumhuriyet Kitap, 2010)