Dünya için geri dönüşüm zamanı

İnsanlık olarak ortaklaşmadığımız birçok konu var ancak bir konuda da uzlaşmış gibiyiz: Sağlıklı, mutlu ve huzurlu bir şekilde sevdiklerimizle beraber yaşama devam ederken geleceğimizin de böyle olmasını istiyoruz. Bizim, ailemizin, sevdiklerimizin, insanlığın, tüm türlerin kısacası gezegenin sağlığı ve refahı insanlığın seçimlerinin bir sonucu. Öyleyse bu konuda harekete geçmek için -bazen insan kendini küçük hissetse ve bu kozmos boyutunda doğru olsa da- barındırdığı olağanüstü potansiyelin de farkında olmalıdır. İklim değişikliğinin etkilerini özel yaşamımızdan iş yaşamımıza kadar küresel bir ölçekte deneyimlerken en önemli etki yaratacak eylemlerin başında geri dönüşüm geliyor. 

YENİDEN ÜRETİME

Döngüsel ekonominin ayrılmaz parçası geri dönüşüm, kullanılmış maddelerin çeşitli işlemlerden geçirilerek tekrardan üretim ağına dahil olarak tüketiciye ulaşmasıdır. Verimli bir geri dönüşüm için iyi tasarlanmış ve uygulanan bir atık yönetimi gereklidir. Geri dönüşümün oluşması için gereken dört adım vardır. Bunlar atıkların toplanması, toplanan atıkların sınıflandırılması, atıkların fiziksel ve kimyasal değişime uğradığı değerlendirme süreci ve sonda hammadde veya ürün olarak tüketici ile buluşması. Atık toplama aşamasında ayrıştırma işlemi birçok bakımdan ayak izini azaltır. Bu yüzden eğer özellikle evsel atıklarınızı geri dönüştürme niyetiniz varsa onları plastik, cam, metal, elektronik, yağ olarak ayrıştırmak gerekli. Kamuda ve özel sektörde ise karşınıza çıkan çeşitli renklerdeki konteynerleri, kumbaraları ve çeşitli atık toplama ekipmanlarını kullanabilirsiniz. 2019 yılında yürürlüğe giren Sıfır Atık Yönetmeliği ile otellerde, okullarda, AVM’lerde, özel sektör kurumlar ve kamu kuruluşlarında geri dönüşüm kutusu bulundurmak zorunludur. Sarı renk plastik, yeşil renk cam, mavi renk kâğıt ve gri renk metal atıklar için belirlenmiştir. Eğer biyobozunur atık oranı fazla bir yer ise kahverengi kutular da devreye girer.

Birleşmiş Milletler Çevre Programı’nın verilerine göre atıkları kontrolsüz şekilde ortadan kaldırmaya  son vererek, atık üretimini azaltarak ve geri dönüşümü artırarak 2050 yılına kadar atık yönetiminden yıllık 108.1 milyar ABD doları kazanç elde edilebilir.

KÜRESEL ETKİLER

• Geri dönüştürülebilir gereçler her yıl 700 milyon tonun üzerinde CO₂ emisyonu tasarrufu sağlar.
• Geri dönüştürülmüş gereçler, dünyanın hammadde gereksiniminin yüzde 40’ını karşılıyor.
• Dünya çapında yaklaşık 1.6 milyon kişi geri dönüştürülebilir malzemelerin işlenmesinde istihdam ediliyor.
• Her yıl ortalama 20 milyon dolar yatırım yapılan geri dönüşüm sektörünün küresel GSYİH’ye yıllık katkısının önümüzdeki 10 yıl içinde 400 milyar doları aşacağı tahmin ediliyor.
• Havacılık endüstrisi tarafından yıllık olarak üretilen tüm CO₂ emisyonlarını dengeler.

NEDEN PLASTİK?

Geri dönüşüm söz konusu olduğunda son yıllarda karşımıza sıkça plastik çıkıyor. Peki birçok maddenin içinde plastiğin bu konuda öne çıkması hangi nedenlerden kaynaklı diye merak etmeden duramıyor insan. 

Şu ana kadar dünyada 7 milyar ton civarı plastik atık üretildi ve yılda yaklaşık 400 milyon ton plastik atık üretimi halen devam ediyor. Üretilen tüm plastiğin yaklaşık yüzde 36’sı ambalaj üretiminde kullanılıyor ve bunun yüzde 85’i çöplüklere atılıyor. Okyanuslarda 75 ile 199 milyon ton arasında plastik atık bulunuyor.

İNSAN SAĞLIĞI DA TEHLİKEDE

Okyanuslara karışan bu plastikler her yıl ortalama 1 milyon deniz canlısının ölümüne neden oluyor. Çoğu plastik ürün tamamen yok olmuyor. Yalnızca daha küçük parçalara ayrılıyor. Mikroplastik ismi verilen bu küçük plastik parçacıkların solunum ve emilim yoluyla insan bedenine girdiği ve organlarda biriktiği kanıtlanmıştır. Mikroplastiklere insan akciğerlerinde, karaciğerlerinde, dalağında ve böbreklerinde rastlanmıştır. 

Plastik atıkların yaklaşık üçte ikisi, beş yıldan daha kısa kullanım ömrüne sahip plastiklerden geliyor. Tek kullanımlık plastik poşet, bardak, tabak, çatal, şişe gibi ürünlerden uzak durmanın önemine her zaman dikkat çekmek gerekli. Cam ve metalden farklı olarak plastik, kalitesi düşmeden tekrar tekrar geri dönüştürülen bir malzeme olmamasına karşın insan ve gezegen sağlığı söz konusu olunca farkındalık seviyesi artması gereken bir geri dönüşüm malzemesi.

PLASTİK NASIL İCAT EDİLDİ?

1869’da ilk sentetik plastik olan “selüloit” John Wesley Hyatt tarafından bilardo toplarının fildişinden yapılmasına karşın bir çözüm aranırken keşfedildi. Böylelikle fil ve kaplumbağa avcılığı da azalacaktı. Leo Baekeland ise ilk tam sentetik plastik olan “bakalit”i elektrik yalıtkanı olarak kullanılan doğal madde yerine sentetik bir madde ararken 1907’de icat etti. Geçmişine bakınca varoluş ölçüsünde çok genç olan bir malzeme olmasına karşın zararları ortada.

CAM

Kum ve kireç taşı gibi yaygın maddelerden üretilen cam geri dönüşümü en ucuz ve en verimli malzemelerden biridir. Geri dönüştürülmüş malzemelerden cam ürünleri üretmek, hammaddeden cam üretmekten daha ucuzdur.

ALÜMİNYUM

Alüminyum birçok malzemeye göre çok daha az enerjiye ihtiyaç duyarak sonsuza kadar geri dönüştürülebilmesine rağmen, her yıl 7 milyon ton alüminyum geri dönüştürülmüyor.

KÂĞIT 

Kâğıt, geri dönüştürülmek üzere toplanan malzemelerin ağırlıkça yarısını oluşturur ve en çok geri dönüştürülen malzemelerden biridir. Geri dönüştürülen her 1000 ton kâğıt 13 ağacın yaşamına devam etmesini sağlıyor.