İngiltere'de elektrikli otobüslerin başarısının arkasında ne var? Almanya ve Fransa ne durumda?

Üç yıllık düşüşün ardından, İngiltere'deki tüm tahrik türlerindeki otobüs pazarı 2023'te yeniden güçlü bir şekilde büyüdü. Society of Motor Manufacturers and Traders (SMMT) istatistiklerine göre, geçen yıl 4.932 yeni kayıt yapıldı ve bu sayı 2022'dekinden yüzde 45 daha fazla. electrive.com'un aktardığına göre asıl dikkat çekici olan, sıfır emisyonlu otobüslerin (ZEB) tüm yeni büyük otobüslerin neredeyse yarısını oluşturmasıdır. SMMT verilerine göre, tek ve çift katlı otobüslerin yeni kayıtlarının yüzde 45,1'i batarya-elektrik veya hidrojenle çalışmaktadır.

Bunu akılda tutarak, SMMT istatistiklerindeki farklı otobüs türlerine göre dağılım şu şekilde:

2023 yılı için yeni kayıtlar 2.378 minibüs (yıllık +%18) 

1.610 solo otobüs (+%52,5)

944 çift katlı otobüs (+%173,6)

Minibüsler hariç tutulduğunda, 2.554 adet tek ve çift katlı standart otobüs vardı ve bunların yaklaşık 1.150'si tamamen elektrikli tahrik sistemine (BEV veya FCEV) sahipti. Bu, yukarıda bahsedilen %45,1'lik pazar payıdır.

Bu rakam Avrupa'da açık ara birinci sırada yer alıyor. Avrupa Otomobil Üreticileri Birliği'nin (ACEA) yakın zamanda yayımladığı rakamlara göre Almanya, 3,5 tondan itibaren tüm otobüsler ve hatta (oldukça nadir olan) plug-in hibritler de dahil olmak üzere 835 elektrikli otobüsle (yıllık +%29,3) ikinci en büyük pazar oldu. Bu arada, İngiltere için bu kriterler altında 1.314 yeni e-otobüs listelenmiştir ve bu da 2022'ye kıyasla yüzde 69,3'lük bir büyüme oranına karşılık gelmektedir.

AVRUPA ELEKTRİKLİ OTOBÜS SIRALAMASI

ACEA kriterlerine göre en fazla e-otobüs kaydına sahip diğer Avrupa ülkeleri (yine: 3,5 tondan itibaren BEV'ler ve PHEV'ler burada birlikte gösterilmiştir) arasında sıralama şöyle:

• Fransa (743, -%4,9), 
• Norveç (563, +%84,6), 
• İspanya (525, +%270), 
• İtalya (410, +%253) 
• Portekiz (385, +%502) 

Tekrar İngitere'ye geri dönersek üretici sıralaması ise şöyle:

• Ford (1.011 adet), 
• Mercedes (968), 
• Alexander Dennis (517), 
• Wrightbus (482) 
• BYD (444) 

İstatistikler otobüs tipi ve tahrik tipine göre ayrılmamıştır. Ancak Ford'un portföyünde "tam teşekküllü otobüs" bulunmamaktadır. Dolayısıyla 1.000 kadar ünite minibüstür. BYD İngiltere'de sadece sıfır emisyonlu araçlar satıyor, bu da istatistiklerde BYD'ye ait 444 otobüsü BEV yapıyor. Mercedes, Alexander Dennis ve Wrightbus söz konusu olduğunda, verilen hacimlerin tahrik sistemlerinin bir karışımı olması muhtemeldir.

78 MİLYARLIK DESTEK!

İngiltere'de batarya-elektrikli ve yakıt hücreli otobüslerin yüksek oranı, Mart 2021'de İngiliz hükümeti tarafından yayımlanan 'Bus Back Better' ulusal stratejisinin bir parçası olarak ZEBRA (Sıfır Emisyonlu Otobüs Bölgesel Alanı) finansmanı ile garanti altına alınmıştır. Kasım 2023'te mevcut hükümet, tahmini 4.200 sıfır emisyonlu otobüsün sübvanse edildiği bir ara rapor sundu. ZEBRA 1 programını geçen yıl ZEBRA 2 ve 23/24 ve 24/25 mali yılları için 129 milyon sterlinlik (5 milyar 41 milyon 39 bin Türk Lirası) yeni bir bütçe takip etti. Hükümet ayrıca Mart 2020'den bu yana otobüs endüstrisini de destekliyor. Kasım ayı itibarıyla bu desteğin 2 milyar sterlinin üzerinde (78 milyar 16 milyon Türk Lirası) olması beklenmektedir.

EK MALİYETLERİN YÜZDE 75'İ KARŞILANIYOR

Londra dışındaki tüm İngiliz yerel ulaşım otoriteleri ZEBRA 2 finansmanı için başvurabilir. Öncelik daha önce fon almamış olanlara verilecektir. 25 milyon sterlin (977 milyon Türk Lirası) de kırsal topluluklar için ayrılmıştır. Araç başına sübvansiyon, standart dizel otobüslere kıyasla ek maliyetlerin yüzde 75'ine kadar çıkmaktadır. Altyapı söz konusu olduğunda devlet, satın alma ve kurulum için yapılan yatırım maliyetlerinin yüzde 75'ine kadarını karşılayacaktır. Taşımacılık şirketleri ayrıca araçlar ve altyapı için "öngörülemeyen maliyetlerin" yüzde 50'sine kadarını karşılamak üzere hibe başvurusunda bulunabilirler.

SMMT İcra Kurulu Başkanı Mike Hawes İngiltere'deki gelişmeleri şu sözlerle yorumladı: 

"İngiltere'nin otobüs sektörü, artan yolcu sayısı ve nihayet ülkenin dört bir yanındaki güzergâhlara yeni araçlar sağlayan hükümet fonlarıyla güçlü bir şekilde toparlanıyor. Ancak daha fazlasını yollara çıkarmak için bir sonraki finansman turuna hızlı bir şekilde ihtiyacımız var."

İNGİLTERE, FRANSA, ALMANYA KARŞILAŞTIRMASI

Ticari araç sektörüne daha geniş bir bakış, İngiltere'de kamyonlar için geçişin daha az dinamik bir şekilde ilerlediğini gösteriyor. ACEA'ya göre, 2023 yılında İngiltere'de BEV veya PHEV tahrik sistemlerine sahip 1.220 orta hizmet ve 286 ağır hizmet kamyonu tescil edilmiştir. Bu rakamlar, 2022 yılına kıyasla sırasıyla %82 ve %107'lik bir büyümeyle Almanya'nın (1.560 orta hizmet ve 609 ağır hizmet elektrikli e-kamyon) gerisinde kalmaktadır. İngiltere 3,5 tona kadar elektrikli kamyonetlerde Fransa'nın (30.277) gerisinde ancak 22.269 yeni kayıtla Almanya'nın (20.798) önünde yer almaktadır.

İlginç bir ayrıntı ise İngiltere'de geleneksel ehliyete sahip sürücülerin, bir muafiyet sayesinde 4,25 tona kadar emisyonsuz kamyonet kullanabilmesi. Ancak bu, genellikle kamyonet temelli olan minibüsler için geçerli değildir. Benzer bir düzenlemenin 2025 yılına kadar yapılması planlanmıyor. Eleştirmenler bu durumu, İngiltere'de bu segmentte BEV ivmesinin hâlâ geride kalmasının bir nedeni olarak görüyor. Motor Üreticileri ve Tüccarları Derneği bu konuda "Birçok minibüs filosu, mevcut sürücülerinin bu araçları kullanmasına izin verilene kadar sıfır emisyonlu araçlara yatırım yapmayı ertelediğinden, bu tarihin öne çekilmesi talebi artıracaktır" ifadelerini kullandı.