Vitrindekiler... (24 Nisan 2022)

Savaş Günlükleri / George Orwell / Çev. Levent Konca / Can Yay. / 176 s.

Avrupa’da Hitler rejiminin yükselişiyle İkinci Dünya Savaşı kaçınılmaz bir gerçekliğe dönüşüyor, her gün yeni bir işgal ve ittifak haberi çıkıyor, dünyanın dört bir yanında çatışmalar ve olaylar patlak veriyordu. 20. yüzyılın siyasi düşüncesini şekillendiren George Orwell tüm yazınına da etkiyecek bu yıllarda tuttuğu günlüklerinde, kendisini bir anda savaşın ortasında bulan bir halkın psikolojisine ve savaşın yaşamın her alanını nasıl etkilediğine dair gözlemlerini aktarıyor. Savaşın medeni insanları bombalar yağarken nasıl normal hayatlarına devam eden kişilere dönüştürdüğünün izini sürerken, savaş psikolojisine dair yetkin bir anlatı sunuyor.

Ekrem Alican-Günlükler (1954-1956) / Yay. Haz. Binnur Mörel Büyükertan / Yapı Kredi Yay. / 232 s.

Politikaya Demokrat Parti saflarında başlayan, Menderes’in baskıcı politikalarına karşı çıkarak DP’den ayrılıp Hürriyet Partisi’ni ve daha sonra Yeni Türkiye Partisi’ni kurup Maliye Bakanlığı, Başbakanlık Yardımcılığı yapan Ekrem Alican çok partili Türk siyasi hayatının ilginç kişilerinden biridir. Alican’ın 1954-1956 yılları arasını kapsayan bu bölümünde, askeri darbeler, darbe girişimleri, seçim ittifakları, koalisyonlarla dolu çalkantılı bir dönemde siyaset yapmış ilkeli bir siyasetçinin her ne pahasına olursa olsun inandığı fikirlerden taviz vermeden nasıl mücadele ettiğini okuyacaksınız.

Dönüşen Dünya-Küresel 19. Yüzyıl Tarihi / Jürgen Osterhammel / Çev. Mustafa Tüzel / Türkiye İş Bankası Kültür Yay. / 1564 s.

Dönüşen Dünya. Küresel 19. Yüzyıl Tarihi adlı, Soğuk Savaş sonrası dönemin en önemli, en etkileyici tarih çalışmalarından biri olan anıtsal eserinde Osterhammel, alışılmış Batı-merkezci ve kronolojik bakışların ötesinde Latin Amerika’dan Çin’e, “Vahşi Batı”dan Osmanlı İmparatorluğu’na, Avrupa’dan Ortadoğu’ya geniş bir coğrafyada küresel bir yolculuğa çıkarıyor. İnsanın doğayla ilişkisinde yaşanan değişim, devrimler, endüstri devriminin dünyayı dönüştürmesi, modern şehirlerin yükselişi, yaşam standartlarındaki değişim, devlet, emek dünyası, göçler, kölecilik ve kaldırılması gibi pek çok tema etrafında dünya çapındaki yakınsamaları ve farklılaşmaları, kesişme noktalarını ve yol ayrımlarını zengin bir karşılaştırmalı perspektifle gözler önüne seriyor.

Ortaklar İlköğretmen Okulu / Ahmet Nuri Doğan, Mustafa Özmen / Türkiye İş Bankası Kültür Yay. / 440 s.

Köy Enstitülerinin ilköğretmen okullarıyla birleştirilmesiyle birlikte eğitim tarihimizde yeni bir evreye girilir. 1954’te çıkarılan kanunla mevcut köy enstitüleri altı yıllık ilköğretmen okullarına dönüştürülür ve bu okullar 1974’e dek ilkokul öğretmeni yetiştirmeye devam eder. Ortaklar Köy Enstitüsü’nün devamı niteliğindeki Ortaklar İlköğretmen Okulu da bu önemli eğitim kurumlarımızdan biridir. Kendileri de Ortaklar İlköğretmen Okulu mezunu olan Ahmet Nuri Doğan ve Mustafa Özmen’in hazırladığı ve mezun öğrencilerin ilk ağızdan anlatılarına ağırlık verilen bu çalışma, Ortaklar’ın tarihine, eğitim sistemimize katkısına ve hepsinden önce öğretmen adayı öğrencilerinin yaşamlarına nasıl damga vurduğuna ışık tutuyor, tanık ediyor.

Doğan Hızlan’la Denemenin Dönencesinde / Feridun Andaç / Eksik Parça Yay. / 248 s.

Yazınsal denemeyi taçlandıran bir bakışın birikiminin sunulduğu kitap bir bakıma edebiyatımızda deneme türünün zamanlarına da tanıklığı içeriyor. Ömrünü yazıya adayan bir edebiyat insanının yola çıkış öyküsüyle buluşan kavşakta, ona eşlik eden bir bakışın / düşünüşün birikimini yazı-söyleşileriyle ortaya çıkarıyor Feridun Andaç. Ve okurlarıdenemeye gidişin kapılarından geçen bir bakışla kurulan bu kitapta kendi zamanınıza dönük bir edebi yolculuğa da davet ediyor.

Ressam / Taras Grigoroviç Şevçenko / Çev. Varol Tümer / İletişim Yay. / 176 s.

Ressam, modern Ukrayna dili ve edebiyatının mimarı, Ukrayna’nın “milli s¸air”i Taras S¸evc¸enko’nun dilimize ilk kez c¸evrilen otobiyografik romanı Ressam, Yevgen Kirilyuk’un önsözü, yazar ve dönem kronolojisi, kitaba dair görsellerle sunuluyor. Şiirleri, resimleri ve du¨zyazısıyla Ukrayna edebiyatı ve tarihine, Ukrayna halkının kolektif bellegˆine damgasını vuran S¸evc¸enko, Ressam’da sanat ve resimle ilgili du¨s¸u¨ncelerini incelikle o¨ru¨lmu¨s¸ bir kurmaca anlatıyla ifade ediyor. Bireysel deneyimlerini sanatının merkezine oturturken devrin natu¨ralist akımı ve manzara ressamlıgˆına alternatif bir sanat yaklas¸ımıyla yeni bir gerc¸ekc¸ilik tarifi yapan Ressam, S¸evc¸enko’nun du¨zyazıdaki hu¨nerini sergiliyor.

Su Çığlığı-Barış Şiiri Yazmayacağım / Metin Turan / Ürün Yay. / 176 s.

2018’de Güney Kore’de gerçekleştirilen Kış Olimpiyatları dolayısıyla düzenlenen Barış Forumu’na davet edilen Metin Turan, Seul Üniversitesi’nde düzenlenen panelde yaptığı konuşmanın metni ve yine Seul’de gerçekleştirilen şiir etkinliğinde okuduğu barış temalı iki şiiri o tarihlerde İngilizce ve Korece yayınlanmıştı. Şiirinin adını Barış Şiiri Yazmayacağım koyan Turan bu nedenle de daha sonra Türkiye’de yayınlanan kitaplarına bu konuşma metni ile şiirlerini almamıştı. Su Çığlığı-Barış Şiiri Yazmayacağım, bu şiirlerin zaman içinde farklı dillere çevrildiğini, çeşitli yayın organlarında yayınlandığını gören şairin, Ukrayna-Rusya savaşının da patlak vermesiyle hepsini bir araya getirdiği bir kitabı. 25 dilde yayımlanan kitapta İranlı sanatçı Tahereh Mirzayi ve Türk çizer Ayda Yöndem’in desenleriyle sunulmasının yanında farklı dillerde şiirlerin seslendirilmiş hallerinin de kitapta Qrcod olarak yer alıyor.

Aydınlanma Yolunda / Kutsal Topaloğlu / Bilgi Yay. / 454 s.

Ailesi ve toplum tarafından dayatılan dogmaların içinde yıllarca tutarsız bir şekilde yaşamak zorunda kalan hassas bir insanın, büyük bedeller ödemeyi göze alarak çıktığı aydınlanma yolunda dürüstçe ve cesurca ilerleyerek hem kendi “ben”ini hem de dünyanın ilk İncilini bulma hikâyesi… Aydınlanma Yolunda, Kutsal Topaloğlu’nun kaleminden mitoloji, dinler tarihi, Şamanizm, tarihi eser kaçakçılığı, mafya / gladyo ve daha bunlar gibi birçok önemli konunun iç içe kurgulandığı, polisiye tarzında sıra dışı bir roman.

Kanun Dışında / Cengiz Erdinç, Murat Toklucu / Doğan Kitap / 224 s.

Kanunların dışında bir yerlerde, kumarhaneler, genelevler, polis fişleri, mahkeme zabıtları ve cezaevi koğuşları arasında kurnazlıkla inşa edilmiş hayali bir coğrafya, onun “seçkin” yurttaşları.... Bilek gücünden çok zekâ, vicdansızlık ya da düz gaddarlıkla tırmanılan şöhret basamakları... Gazetelerin sararmış sayfalarında, kıyıya köşeye sürülmüş, en hatırlısı birkaç sütuna emanet edilmiş lakaplar, öyküler, anılar... Soygunlar, baskınlar, firarlar ve her türlü dalavere... Erdinç ve Toklucu, maharetli suçluların hikâyelerini anlattıkları Kanun Dışında’da yakın tarihimizin en renkli, bilinmedik, heyecanlı sayfalarını açıyorlar.

Alacakaranlıkta Karnaval-İbrahim Yıldırım ile Uzun Bir Peşrev / Rıza Kıraç / Kırmızı Kedi Yay. / 280 s.

Kitabın öznesi İbrahim Yıldırım, yer İstanbul, konu ise edebiyat özellikle de son elli yılın Türk edebiyatı... İbrahim Yıldırım, bankacılık ve reklamcılıkla yaşamını sürdürürken, hep edebiyat dünyasının içinde olsa da kenarda durup gözlem yapmayı, biriktirmeyi ve en çok yazmayı tercih etmiş bir edebiyat insanı olarak bu kez konuşuyor. Tıpkı romanlarındaki gibi, alışılmışın dışında bir nehir söyleşi bu. Rıza Kıraç klişelerden uzak soruyor, İbrahim Yıldırım yine romanlarındaki gibi anlatıyor. Kendisi doğmadan önce çekilmiş kalabalık bir düğün fotoğrafının hikâyesiyle başlıyor sohbet. Bir ileri bir geri sıçramalarla seyrediyor. Bu fotoğrafın yazdırdığı ancak henüz tamamlanmamış “roman”la sona eriyor. Anıları, arkadaşlıkları, tanıklıklarına 70’li yıllardan bugüne bütün bir edebiyat çevresi ve elbette İstanbul’un semtleri de dahil oluyor.

Ortadoğu Tarihi-19. Yüzyıldan Günümüze / Anne-Laure Dupont, Catherine Mayeur-Jaouen, Chantal Verdeil / Çev. Ayşe Meral / Doğu Batı Yay. / 600 s.

Çalışmada ilk olarak 1800’lü yıllara doğru Ortadoğu’nun genel bir resmi sunuluyor. Reformların başlangıcı olarak kabul edilen 1774-1856 yılları arasında Osmanlı İmparatorluğu merkeze alınarak geniş bir coğrafyadaki hareketliliğe yer veriliyor. Ortadoğu tarihi ile birlikte Osmanlı modernleşmesinin eş zamanlı biçimde kronolojik olarak ele alındığı kitapta, Osmanlı’nın siyasi, idari ve hukuki yapısına ait terim ve kavramlar tek tek açıklanarak öncelikle kültürel, dini, sosyal ve ekonomik kodlar çözümlenmesine özen gösteriliyor. Çalışmada ardından 20 yüzyılın başında İngiltere’nin kendi idealleri doğrultusunda tanımladığı bir Ortadoğu coğrafyası irdeleniyor. İki dünya savaşıyla birlikte bağımsızlık hareketleri ve milliyetçilik dalgaları art arda yayılmaya başlıyor. Etnik ve mezhepsel çatışmalar, ayaklanmalar ve darbeler hız kesmiyor, haritaların yerleri sürekli değişiyor. 1950-1970 yılları arasında ulusal seferberlikler, toplumsal protestolar ve kalkınma politikaları belirgin biçimde varlığını hissettiriyor. Ekonomik liberalizmin gölgesi altında ve ABD’nin devreye girmesiyle birlikte bu sefer İslamcı ideolojilerin yükselişi, dikta rejimler ve her türden şiddet olayları boy gösteriyor. Bu durumda, yıllara ve yüzyıllara yayılan farklı Ortadoğu manzaraları beliriyor. Bugün çağdaş sorunlarla ve güncel gelişmelerle birlikte Ortadoğu’nun yeniden tanımlanması gerektiği ise çok açık… Çalışma bu anlamda da bir başvuru kaynağı niteliğinde.

İnsanlar ve Yanılgılar-İnsan Nasıl Yanılır? / Tayfun Uzbay / Destek Yay. / 280 s.

İnsan yanılgıya oldukça yatkındır, sık sık yanılır. Yaşamı yanılgılarla yüzleşerek geçer. Yanılgıların farkında olmaksa insanın hayatta kalmasına yardımcı olur ve pek çok konuda avantaj sağlar. Prof. Dr. Tayfun Uzbay İnsanlar ve Yanılgılar kitabı ile bu kez insanın nasıl yanıldığını ele alıyor. Duyu, bellek, zaaf, öz güven, bilgi, potansiyel ve aşk yanılgılarının nasıl ortaya çıktığını ve karmaşık bir çağda bunlara karşı nasıl bağışıklık kazanılacağını bilimsel bir manifesto olarak ortaya koyuyor.

Ortadoğu Meseleleri-Türkiye’nin 1945’ten Sonraki Dış Politika Gelişmeleri / Aptülahat Akşin / İyi Düşün Yay. / 200 s.

1913’te girdiği dışişlerinde geçirdiği meslek yaşamını 1957’de büyükelçilikten emekli olarak tamamlayan Aptülahat Akşin’in ilk kez 1958’de yayımlanan bu kitabında, dönemin sıcak dış politika konuları Ortadoğu merkezli olarak ele alınıyor ve özellikle Atlantik İttifakı-Akdeniz İttifakı tartışmalarına ayrıntılı olarak yer veriliyor. Bağdat Paktı tüm yönleriyle masaya yatırılıyor, Bandung Konferansı ve Balkan Antantı gelişmeleri de değerlendiriliyor. Bir büyükelçi anısı olmayan bu kitap, döneminde öne çıkan ve tarihi kilometre taşlarından oluşan olayların hariciye deneyimiyle sıcağı sıcağına değerlendirilmesinden oluşan tarihi bir tanıklık olarak da kabul edilebilir.

Yeni ve Sert Öyküler / Orhan Duru / Yapı Kredi Yay. / 160 s.

Klasik öykünün kalıplarını bozarak yeni bir anlatı dili geliştiren 1950 Kuşağı’nın ele avuca sığmaz yazarı Orhan Duru, güncel olayları, yok olmanın eşiğindeki doğayı, yeni yaşam biçimlerinin getirdiği çapraşık insan ilişkilerini, bireyi köşeye sıkıştıran gelişmeleri bir bilimkurgu atmosferi içinde sarsıcı ve gülünç yönleriyle ele alıyor. Yeni ve Sert Öyküler’de gerçekler gerçekdışına taşınıyor, inançlar saçma sapanla yer değiştiriyor.