Sınır tanımayan tohumlar

Buğday Derneği ve Feriköy Ekolojik Pazar’ın kurucularından grafik tasarımcı Lalehan Uysal’ın tohum fotoğrafları sergisi, Oxford, Gaziantep, Adana ve Düzce’den sonra İstanbul’da “Kurda, Kuşa, Aşa... Ve Göze” adıyla Cihangir’deki Ark Kültür’de açıldı. Bugün kendisini “Tohum Gözlemcisi” olarak tanımlayan Uysal bir sergiden öte iklim değişikliğine ayna tuttuğunu belirterek “Tohum sınır tanımaz” diyor.

Neden tohum?
Çünkü çocukların, patateslerin nerede yetiştiklerini bilmediğini fark ettim. Sonra sadece çocukların değil, biz büyüklerin de fark etmediğini gördüm. Tohumlar küçücük, ama içinde büyük bir dünya barındıran değerli bir cevher. Babaannem ağaç tohumları, anneannem sebze tohumları, annem çiçek tohumları saklardı. Tohum bana göre kadın simgesi de bir yandan... Üreme ve üretkenlikten de yola çıkarsak bence tohum anne karnındaki bebekle aynı şey. Büyüleyici! Benim oyuncaklarımdı küçükken. Yediğimiz meyvenin çekirdeğini öyle kolay çöpe atmazdık, saklardık. Hepsinin inanılmaz hikâyeleri var. “Çekirdeği oyalı” adıyla anılan karpuz çekirdeğini gördükten sonra doğanın mücevheri bu tohumun varlığına kayıtsız kalmak benim için çok zordu. Daha da fazlası olduğunu tohumlara “yakından” baktıkça gördüm. Sözgelimi pervane tohumlar var, sınır tanımadan ülke dolaşıyor. Ortaya çıkardığım şey de bir sergiden öte gözümüzü açmak. Ben sergi değil, gözümüzü açıyorum. Tohumlar var oluşun yok olmayacağına umut kaynakları.

‘Sergim iklim değişikliğinin aynası’

“Gözümüzü açıyorum” sözünüzü biraz açabilir misiniz?
Yediklerimizin, sahip olduğumuz yaşam zeginliğinin farkında olmamız gerektiğini söylüyorum. Bir avuç tohumla ekimi azalmış bir buğday çeşidini çoğaltabiliyoruz. Aslında farkında olunmasını istediğim şey tohumdan çok daha öte bir şey. Tohum çok büyük bir değer, o değeri fark ettiğimizde daha büyük değerleri de fark edeceğiz.

Dünyanın karşı karşıya kaldığı iklim krizi tohumu etkiler mi?
İklim değişikliğinden en çok etkilenen tarım olacak! Gördüğünüz gibi sıcak soğuk, kış yaz arasındaki sınırlar karıştı. Bazen hiç yağmur yağmıyor, birden çok yağmur yağıyor. Sergimdeki tohumlara bir fotoğraf gözüyle değil, bir “değer” olarak bakıp iklim değişikliği koşullarında fotoğrafladığım üzümü bulamama ihtimalimize bakıp başka bir şey yapmış görüyorum kendimi. Evet, benim sergim iklim değişikliğinin aynasıdır. “İklim değişikliğinde bunları göremeyebilirsiniz” diyor sergi. Dünya küçücük bir kızın, Greta Thunberg’in çağrısını nasıl duymuyor?

Sizce ne yapılabilir?
Küçük örgütlenmeleri çok doğru buluyorum. Yöresel örgütlenmelere ihtiyaç var. Köy kahvesine gittiğiniz zaman, çiftçinin yaşadığı kasabaya, bir yaylaya gittiğiniz zaman tohum bulursunuz. Çünkü bu küçük örgütlenmeler kendi içerisinde bir ağ oluşturmuşlar. Bu paylaşımı büyük ölçeğe taşımak gerekiyor. Yerel tohumların kayda alınması önemli. Anadolu’nun geleneksel koruma yöntemleri kayıplarımızın büyük olmamasının nedeni. Bu yöntemleri sürdürmemiz şart. Ancak değerlerini bilirsek tohumlarımızı kaybolmaktan kurtarabiliriz. Tohumları kurtarmak da yetmiyor, çünkü iklim değişikliği kurtardığımız tohumu yeşertecek mi? Yaşatacak mı? Kaybettiğimiz tohumları tekrar bulmak, belki üretimlerini sağlamak ama tüm bunlardan önce galiba en büyük meselemiz iklim değişikliği.

Bundan sonra ne yapacaksınız?
Bütün dünyanın tohumlarının fotoğrafını çekme fırsatım olmasını çok isterim. “Dünyanın Tohumları” sergisi yapmayı çok isterim. Dünyayı bu tohum sergisiyle dolaşmayı çok isterim. Tohumların sınır tanımadığını düşünürsek, modellerimin de tohum olduğunu düşünürsek, galiba ben de onların peşine takıldığımda sınır tanımıyor olacağım. Doğayı ve tohumları koruyorum gibi büyük bir kibrim yok, ama küçük tohumlarla büyük hayallerim var!