Osmanlı’yı kurtarma mücadelesi! Barış Doster'in yazısı... (06.04.2021)

Feroz Ahmad, çok önemli bir tarihçi. Türkiye’de de iyi tanınıyor. Yıllardır ülkemizde yaşıyor. Osmanlı Devleti’nin son dönemi, Jön Türkler, İttihat ve Terakki üzerine çalışmalarıyla biliniyor. 1938’de Hindistan’da Delhi’de doğan, Delhi Üniversitesi’nde tarih okuyan, Londra Üniversitesi’nde İttihat ve Terakki konulu doktorasını ünlü tarihçi Bernard Lewis’in danışmanlığında yazan Ahmad, kısa süre önce çıkan Jön Türkler jisimli kitabında değerli bilgiler veriyor. Önemli saptamalar yapıyor.

“İttihat ve Terakki”, “Modern Türkiye’nin Oluşumu”, “Demokrasi Sürecinde Türkiye”, “İttihatçılıktan Kemalizm’e”, “Bir Kimlik Peşinde Türkiye”, “Jön Türkler ve Osmanlı’da Milletler” gibi kitaplarından da tanıdığımız Ahmad; kitabında Jön Türkler ve onların 1. Dünya Savaşı’nda Osmanlı Devleti’ni kurtarma mücadelesine odaklanıyor. Kitabının, Türkçede ilk baskısı 1971’de Sander Yayınevi’nce yapılan “İttihat ve Terakki” adlı çalışmanın devamı niteliğinde olduğunu vurguluyor. Ahmad’ın kitabı, önsöz, prolog (öndeyiş), epilog (sondeyiş) dışında, 7 bölümden oluşuyor. Çok zengin bir kaynakçası olan kitap, yıl yıl gelişmeleri anlatıyor. Savaş boyunca yaşanan politik, diplomatik, ekonomik, askeri olayları büyük bir titizlikle ortaya koyuyor. Yalın ve akıcı dili nedeniyle de kitabı Türkçeye çeviren Tansel Demirel’i de kutlamak gerekiyor.

MİLLİ MÜCADELE VE İTTİHATÇILAR

Ahmad, kitabında siyasi tarihimizin fedakâr fedaileri Jön Türkleri ve İttihatçıları anlatırken, İstanbul’da kalan İttihatçı liderlerin yargılanmasına da değiniyor ve şunları yazıyor: “Mahkeme önüne çıkarılanlar, kaçan İttihatçı liderlere kıyasla ikinci derecede kişilerdi. Ülkenin geleceği için daha önemli olan faktör, on yıllık meşrutiyet devrinde bütün Anadolu’da ortaya çıkan yerel düzeydeki İttihatçı lider kadrolardı. Bu kişiler, İzmir’in Mayıs 1919’da Yunanlar tarafından işgaline karşı Mustafa Kemal Paşa liderliğinde yürütülen milli direnişin belkemiğini oluşturacaktı”.

II. Meşrutiyet’in 11. yıldönümünde, 23 Temmuz 1919’da Erzurum’da toplanan kongrede Mustafa Kemal, “Kuva-yı Milliye’yi âmil ve irade-i milliyeyi hâkim kılmak esastır” diyordu. Sivas Kongresi’nde tek çatı altında birleşecek olan millici güçlerin, yani Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’nin kadroları, ağırlıklı olarak eski İttihatçılardan oluşuyordu. Sultan Vahdettin ise Sevr Antlaşması’nı Saltanat Şurası’nda şu sözlerle savunuyordu: “Tamamen yok olmaktansa, zayıf da olsa bir varlık olarak yaşamak daha iyidir”.

Ahmad kitabını şöyle bitiriyor: “1926’da Mustafa Kemal’e suikast girişimi, İttihatçılık macerasının son noktasıydı. Ama İttihatçı hareket, modern tarihe damgasını vurmuş, hiçbir zaman unutulmamıştı. Celâl Bayar, 27 Mayıs 1960 sonrasında askeri mahkemede yargılanırken şöyle demişti: “Unutulmasın ki ben bir İttihatçıyım”. 1982’de de kendisiyle mülakat yapan gazeteciye şunları söylemişti: “Ben İttihat ve Terakki Üniversitesi’nde okudum… Ben önce İttihatçıyım. Hâlâ da İttihatçıyım. Her şey ondan sonra gelir…”

Feroz Ahmad, Jön Türkler - Osmanlı İmparatorluğu'nu Kurtarma Mücadelesi 1914 – 1918 / Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları / 298 s. / 2020.