Ekonomi ‘balon’ yaptı

CHP Genel Başkan Yardımcısı Faik Öztrak başkanlığında hazırlanan “Ekonomik görümüm” raporunda üretimdeki durgunluk ve yavaşlamanın kaygı verici boyutlara ulaştığı, “yatırım iştahının dibinin göründüğü”ne dikkat çekildi. İşadamlarının giderek yok olan güven algısı nedeniyle yaklaşık 2.5 yıldır yatırım yapmaktan kaçındığı vurgulanan raporda, bu durumun yabancıların da gözünden kaçmadığına işaret edildi. Hükümet “kulağını tıkasa” da Uluslararası Ödeme Bankası’nın (BIS) Türkiye’yi “vatandaşları en hızlı borçlanan ülkeler” ve “balon ekonomiler” kategorisine aldığına dikkat çekilen raporda özetle şu saptamalara yer verildi:

Çarklar yavaşladı: Mayısta sanayi üretiminde, geçen yıla göre yüzde 3 artış beklenirken bunun yarısı gerçekleşti. Mevsim ve takvim etkisinden arınmış sanayi üretimi yüzde 1 geriledi. Bu, geçen yılın ekimden beri gerçekleşen en sert düşüş. Haziran ayı üretim verileri de parlak sinyaller vermiyor. Haziranda gerek imalat gerekse toplam sanayi üretimi zayıf gelecek, büyümeye gelecek katkı da sınırlı kalacak.

Yatırım iştahı azalıyor: Mayıs itibarıyla mevsim ve gün etkisinden arınmış yatırım malı üretimi bir önceki aya göre yüzde 5.7 düştü. Bu, 2012 Haziranı’ndan bu yana en sert düşüş. Yatırım malı ithalatı da geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 5.5 düştü. Bunlar, hükümetin Merkez Bankası üzerindeki faiz baskısını daha da artıracağı anlamına geliyor.

Borç yiyen cebinden: “Merkez bankalarının kulübü” olarak bilinen Uluslararası Ödeme Bankası (BIS) politikacıların “ne pahasına olursa olsun büyüme” yaklaşımının uzun vadede ciddi risklere sebep olacağı uyarısında bulundu. Ucuz kredi ve uygun borçlanma imkânı gelişmekte olan ülkelerde hem şirketlerin hem de ailelerin borçlarını artırdı, varlık fiyatlarını şişirdi.

Balon ülke: BIS Raporuna göre reel kredi artışı en yüksek ülke Türkiye. Yani bankalara borcu en hızlı artan vatandaşlar Türkiye’de yaşıyor. Türkiye, konut fiyatlarında reel artış yaşayan ve finansal genişleme (balon) sürecini yaşayan ülkeler arasında. Diğerleri de Hindistan, Çin, Şili, Brezilya. Bu ülkelerde balonun söneceği döneme hazırlık yapılmalı.

Popülist seçim ekonomisi: Türkiye 2015 ortasına kadar hızlı bir seçim takvimiyle karşı karşıya. Popülist politikalara hız veren AKP’nin BIS’in uyarı ve önerilerine kulak verme ihtimali çok düşük. Uyarılara rağmen hükümet faiz indirimi yoluyla vatandaşları borçlandırarak tüketime yönlendirmeye çalışıyor. Bütçe dengeleri her ay daha da bozuluyor. BIS’in tahminleri Türkiye’nin hem enflasyon hem de cari açık konusunda diğer ülkelerden nasıl ayrıştığını gözler önüne seriyor. Dolayısıyla Türkiye’nin çok kıymetli bir zaman dilimini seçimler için heba edecek imkânı yok. Ancak maalesef ortada durumun ciddiyetini anlayacak sorumlu bir iktidar da yok.