Büyük önderin kayıp ölüm raporu nasıl bulundu?

Cumhuriyet, resmi kayıtlara giren olayı Atatürk’ün yaşamını yitirmesinin 80. yıldönümünde kamuoyuna belgeleriyle duyuruyor. 

Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk’ün 10 Kasım 1938 saat 09.05’te ebediyete intikaline ilişkin hazırlanan raporun önce kaybolduğu, ardından ilginç bir şekilde bulunduğu ortaya çıktı. Resmi evraklara göre kaybolan rapor 1961 yılında Adana’daki Sakarya İlkokulu’na gönderilen kitapların ambalaj kağıtları arasından çıktı.

Cumhuriyet, resmi kayıtlara giren olayı Atatürk’ün yaşamını yitirmesinin 80. yıldönümünde kamuoyuna belgeleriyle duyuruyor. Önce, artık hayatta olmadığı için belgelerin kaynağını açıklayalım. Emekli Orgeneral Kemal Yavuz, yaşamını yitirmeden önce bize, “zamanı gelince yayımlarsınız” diyerek bir zarf verdi. Arşivimizde duran, ancak bugüne kadar açmayı unuttuğumuz zarfta Atatürk’e ilişkin 1961 tarihli üç yazışma ve 9 doktoru tarafından hazırlanan vefat belgesininin tıpkı basımı ile flash disk içinde kopyasını bulduk. Belgeler, Atatürk’ün ölümüne ilişkin net ifadeleri içermesinin yanı sıra bu raporun kaybolduğunu ve tesadüfen bulunduğunu da ortaya koyuyor.

Vefat raporu

Atatürk’ün yaşama gözlerini yummasının ardından onu tedavi etmeye çalışan doktor heyeti, bir rapor düzenliyor. Bütün doktorların imzasının bulunduğu “Türkiye Riyaseti Cumhuriyeti Umumi Katipliği” anteti taşıyan raporun orijinali’nde yer alan ifade şöyle:

“Reisi Cumhur Atatürk’ün umumi hallerindeki vehamet, dün gece saat 24’te neşir edilen tebliğden sonra her an artarak bugün, 10 İkinci Teşrin 1938 sabahı saat dokuzu beş geçe Büyük Şefimiz derin koma içinde terki hayat etmişlerdir. 10. İkinciteşrin 1938.”

Günümüz Türkçesiyle, “Cumhurbaşkanı Atatürk’ün genel durumundaki kötü gidiş, dün gece saat 24:00’te yayımlanan bildiriden sonra her an artarak bugün 10 Kasım 1938 sabahı saat 9’u 5 geçe Büyük Şefimiz derin koma içinde yaşamını yitirmiştir” anlamına gelen rapor; Prof. Dr. Neşet Ömer İRDELP, Prof. Dr. Nihat Reşat BELGER, Opr. Dr. Mim Kemal ÖKE, Prof. Dr. Mustafa Hayrullah DİKER, Prof. Dr. Akil Muhtar ÖZDEN, Prof. Dr. Süreyya Hidayet SERTER, Dr. Asım ARAR, Prof. Dr. Abravaya MARMARALI, Dr. Mehmet Kamil BERK’in imzalarını taşıyor.

Kaybolan raporun bulunması 

Atatürk’ün vefatından 23 yıl sonra Adana’da bir ilkokulda görevli öğretmen tarafından tesadüfen bulunan ölüm raporu, İçişleri Bakanlığı’nın valilikle yaptığı yazışmalar sonucunda Ankara’ya teslim edildi.

Hazırlanan raporun daha sonra kaybolduğu ise diğer belgelerden ortaya çıkıyor. Belgelere göre, Atatürk’ün yaşamını yitirmesinden 23 yıl sonra 13 Kasım 1961’de Adana Valiliği’nden İçişleri Bakanlığı’na bir yazı yazılıyor. “İlimiz Sakarya İlkokulu öğretmenlerinden Ali Mert İstanbul’dan gelen kitapların ambalaj kağıtları arasında Aziz Atatürk’ün ölümüne ait fotokopisi ilişikte sunulan tarihi bir vesikayı bulmuştur. Gereğini iş’arlarınıza arz ederim” ifadelerinin bulunduğu yazı dönemin Adana Vali Muavini Osman Bedrettin Oğuz imzasını taşıyor. Yazı İçişleri, Milli Eğitim, Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlıkları ve Başbakanlık Arşiv Genel Müdürlüğüne dağıtımlı olarak gönderiliyor.

Rapor istendi

Daha sonra İçişleri Bakanlığı bulunan belgelerin gönderilmesini istiyor. Bunun üzerine dönemin Adana Valisi Mukadder Öztekin imzasını taşıyan bir yazı yazılıyor. Raporların bulunmasından 9 gün sonra gönderildiği anlaşılan Yazıda, “İlgi: 22/11/1961 tarih ve Em. Gn. Md. Ş. 1. B- 141892 sayılı buyruklarınız. Aziz Atatürk’ün ölümüne ait olan üç adet rapor, öğretmen Ali Mert’ten alınarak ilişikte sunulmuştur” ifadeleri yer alıyor. Adana’da bulunan raporlar, Ankara’ya gönderilmesinin ardından son bir işlem daha yapılıyor. Dönemin İçişleri Bakanı adına Müsteşar Muhlis Babaoğlu imzası taşıyan bir yazı ile bulunan üç adet raporun ikisi “Riyaseticumhur Umumi Kâtipliği”ne 18 Aralık 1961’de teslim ediliyor.