Afgan mültecilere kapılarını hangi ülkeler açtı?

Dünya çapında liderler Afganistan'dan ayrılmak isteyenlere yardım sözü verdiler, ancak bunun yerine gelişlerini engellemek için tel örgüler yükseliyor gibi görünüyor. Peki mültecilere yardım etmek için neler yapılıyor ve uluslararası bir göçmen krizi mi yaklaşıyor?

Uzaktan bakıldığında, Afganistan ve Pakistan arasındaki en işlek sınır geçişinde durum neredeyse normal görünüyor.

Ancak daha yakından baktığınızda ne kadar değişimin yaşandığını görüyorsunuz.

Birkaç gün önce yüzlerce panik halindeki Afgan sivil, Afganistan'ın Pakistan sınırındaki Torkham kasabasında toplandı.

Ancak yalnızca tüccarların veya geçerli seyahat belgeleri olanların geçişine izin veriliyor ve Pakistan sınırındaki yetkililer BBC Urduca'ya, ülkeye geçmeye çalışanlara uygulanan güvenlik taraması prosedürünü hızlandırdıklarını söyledi.

Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği'ne (UNHCR) göre, on yıllardır Pakistan'da yaşayan yaklaşık 1,4 milyon kayıtlı Afgan mülteci var. Kayıt dışı olanlar da hesaba katıldığında rakam ikiye katlanıyor.

Tel örgüler yükseliyor

Taliban ülkeyi ele geçirdiğinden beri, hükümetler büyük ölçekli olası bir göçmen krizine karşı önlemler almaya başladı.

UNHCR'ye göre yaklaşık 780.000 Afgan'a ev sahipliği yapan İran, sınır görevlilerine geçiş noktalarında görülen Afgan vatandaşlarını geri çevirme talimatı verdi.

https://twitter.com/bbcturkce/status/1428122054096793606

3,6 milyon kayıtlı Suriyeli mültecinin yanı sıra diğer milletlerden yaklaşık 320.000 kişiye ev sahipliği yapan Türkiye, İran üzerinden gelecek olası bir Afgan göçmen dalgasından uzun süredir endişe duyuyor.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, son haftalarda yüzlerce Afgan'ın ülkeye geçtiği İran sınırı boyunca yükselen duvarın inşaasını tamamlama sözü verdi.

Uluslararası toplum yardım etmek için ne yapıyor?

Bu arada ABD ve Avrupa ülkeleri, 20 yıllık askeri operasyon sırasında tercüman ve diğer destekleyici görevlerde Batılı güçlerle çalışan binlerce Afgan'ı tahliye ediyor.

ABD'nin talebi üzerine Uganda, 2000 Afgan mülteciyi kabul etti.

Kanada, aralarında kadın liderler, insan hakları çalışanları ve gazetecilerin de olduğu 20.000 kişiyi Taliban'ın intikam eylemlerinden korumak için ülkeye kabul edeceğini duyurdu.

İngiltere de, beş yıllık bir süre içinde 20.000 kişiyi ülkeye yerleştirme sözü verdi ve ilk 5.000 mültecinin bu yıl gelmesi bekleniyor.

Almanya'ya Afgan vatandaşlarını taşıyan ilk uçak, Özbekistan'dan kalktıktan sonra Çarşamba günü ülkeye vardı.

Başbakan Angela Merkel, Almanlarla birlikte çalışan Afganlar, insan hakları aktivistleri, avukatlar ve risk altında olduğu düşünülen diğer kişiler de dahil olmak üzere 10.000 kadar kişinin tahliye edilmesi gerektiğini söyledi.

Ancak AB liderleri, durumun kıtada büyük ölçekli bir göçmen krizine yol açabileceğine dair endişelerini de dile getirdiler.

Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron Pazartesi günü bir televizyon konuşmasında, Avrupa ülkelerinin "büyük çaplı düzensiz göç akışını öngörmeleri ve kendilerini korumaları gerektiğini" söyledi.

Macron, "Avrupa tek başına mevcut durumun sonuçlarına katlanamaz" dedi.

'İnsanları güvenliğe kavuşturun'

Batı'nın krize tepkisi, hükümetlerin risk altındaki Afganlara yardım etmek için çok az şey yaptıkları yönünde şimdiden eleştirilere yol açtı.

Berlin'de, Alman hükümetinin daha fazla mülteciye izin vermesini talep eden bir protestoya katılan aktivist Alina Lyapina, hükümetinin "başarısız olduğunu" söyledi.

Reuters'a verdiği demeçte, "Tehlikedeki insanları güvenliğe kavuşturmak için Afganistan'dan Almanya'ya acil olarak hava köprüsü oluşturulmasını talep ediyoruz" dedi.

Yakın zamana kadar, Batılı ülkeler sınır dışı edilenleri Afganistan'a geri taşıyan uçuşlar düzenliyordu.

BM Mülteciler Yüksek Komiseri Filippo Grandi, BBC'ye verdiği röportajda, hükümetleri sınır dışı işlemlerini durdurmaya çağırdı.

Afganistan'ın komşularına, özellikle İran ve Pakistan'a, Taliban yönetimi altında güvenliklerinden endişe eden Afganlara kaçış imkanı sağlamak için sınırlarını açık tutma çağrısı yaptı.

'Acil yardım'

Her iki ülkenin de uzun zamandır Afganlar için bir sığınak olduğunu kabul eden Grandi, daha fazla mülteci ile başa çıkmak için muhtemelen ciddi mali ve lojistik yardıma ihtiyaç duyacaklarını söyledi.

Uzun vadede, krize çare olmak için geniş kapsamlı bir yeniden iskan programına ihtiyaç duyulabilir.

Fakat BM yetkilisi, insanların ülke dışına çıkmasına izin verilmediği için büyük bir göçmen akını olacağından "şüphe duyduğunu" söyledi.

Grandi, "Önemli bir noktayı unutmayalım: Afganistan'da ülke içinde yerinden edilmiş üç milyondan fazla insan var. Son birkaç günde yüzbinlerce insan taşındı. Acil yardıma ihtiyaçları var" dedi ve ekledi:

"Siyasetten bağımsız olarak, Afganistan'daki durumu istikrara kavuşturmak için çalışmaya devam edecek insani yardım kuruluşlarını desteklemek önemli, çünkü bu insanların çoğu için tek seçenek bu olacak."

* BBC Urduca'dan Sarah Atiq, Pakistan'ın kuzeybatısındaki Torkham sınır kapısından bildirdi.