Yurtdışında ‘patron hukuku’ olmayacak

İstanbul Bölge Adliye Mahkemesi 27. Hukuk Dairesi, İstanbul 10. İş Mahkemesi ile Ankara 11. İş Mahkemesi, Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Yasa’nın “iş sözleşmelerini” düzenleyen maddesindeki bazı hükümlerin iptali için AYM’ye başvurdu.

Bu yasa, “yabancılık unsuru taşıyan özel hukuka ilişkin işlem ve ilişkilerde uygulanacak hukuk, Türk mahkemelerinin milletlerarası yetkisi, yabancı kararların tanınması” alanlarını düzenliyor. Kanunun 27. maddesi “iş sözleşmeleri” başlığını taşıyor. Mahkemelerin, iptalini istedikleri maddedeki hüküm ise şöyle: “İş sözleşmeleri, işçinin mutad işyeri hukukunun emredici hükümleri uyarınca sahip olacağı asgari koruma saklı kalmak kaydıyla, tarafların seçtikleri hukuka tâbidir.”

‘ANAYASAL HAKLARDAN MAHRUM KALIR’

Mahkemeler, bu hükmün anayasaya aykırı olduğuna dikkat çekerek iptali için AYM’ye başvurdu. Başvuru kararlarında özetle; işverenin yurt dışındaki işyerlerinde çalışan işçilerin alacaklarına ilişkin uyuşmazlıklarda kurallar uyarınca mutat işyeri hukukunun uygulanmasının işçinin anayasal haklarından mahrum kalmasına yol açtığı belirtildi. Türkiye’de tescil edilmiş şirketlerin yurt dışındaki işyerlerinde çalışan Türk işçilere kurallar gereğince yabancı hukukun uygulanması nedeniyle bu işçilerin aynı şirketin Türkiye’de çalışan işçilerine tanınan hakları elde edemedikleri, bu durumun ise eşitlik ilkesiyle çeliştiği vurgulandı.

Ücretli hafta ve bayram tatili ile ücretli yıllık izin haklarının işçinin daha sıkı bağlı olduğu hukuk yerine kurallar uyarınca mutat işyeri hukuku ya da seçilen hukuk hükümlerine tabi olmasının söz konusu hakların hayata geçirilememesine yolaçtığı kaydedildi. 

PAZARLIK OLANAĞI YOK

İtirazları görüşen AYM, yasadaki hükmün işçinin aleyhine sonuç doğurabileceğine işaret etti. Kararda, şöyle denildi:

“Nitekim sözleşmenin zayıf tarafı olan işçinin işveren karşısında hukuk seçimine ilişkin pazarlık imkanının ilke olarak sınırlı olduğu açıktır. Başka bir ifadeyle işçinin lehine olan hukukun seçilmesi konusunda işverenle pazarlık yapabilmesi ilke olarak güçtür.”

Kararda, sözleşmenin zayıf tarafı olan işçinin, “iş hukuku gibi teknik bir alanda hâkim tarafından dahi tespit edilmesi güç olan yabancı hukukun içeriğine ilişkin olarak kendi çabasıyla yeterli düzeyde bilgi edinebilmesinin ve bu hukukun uygulanmasının lehine sonuç doğurup doğurmayacağını öngörebilmesinin” de oldukça zor olduğu vurgulandı.

Hukuk seçimi yapılması suretiyle işverenin daha sıkı ilişkili hukukta öngörülen yükümlülüklerden kurtulabileceği ve bu durumda işçinin söz konusu hukukun sağladığı korumadan mahrum kalabileceğine işaret eden AYM, şu değerlendirmeyi yaptı:

“Başka bir ifadeyle sözleşmenin zayıf tarafı olan işçinin hukuk seçimi yapılmamış olması durumunda sahip olacağı haklardan anılan seçim nedeniyle yararlanamayabileceği anlaşılmaktadır. Bu itibarla hukuk seçimi yapılmaması hâlinde işçinin sahip olacağı hakların anılan seçimle bertaraf edilmesini mümkün kılan kuralın işçi-işveren ilişkilerinde makul bir denge sağlamadığı ve devletin çalışanların korunmasına ilişkin pozitif yükümlülükleriyle bağdaşmadığı sonucuna ulaşılmıştır. Açıklanan nedenlerle kural, anayasanın 49. maddesine aykırıdır. İptali gerekir.”

YÜRÜRLÜK 6 AY SONRA

Oyçokluğuyla iptal edilen düzenleme 6 ay sonra yürürlüğe girecek. Bu 6 aylık sürede iktidarın bu konuda yeni bir düzenleme yapması bekleniyor.