Düşük ücret alacak depremzede işçilerin, emeklilik primleri de yatmayacak

İktidarın, OHAL kapsamında çalışma ve sosyal güvenlik alanına ilişkin aldığı önlemler deprem mağduru olan emekçileri daha da zorlayacak.

Cumhurbaşkanlığı kararnamesine göre, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nca belirlenecek il/ilçelerde bulunan iş yerleri veya deprem nedeniyle yıkık, acil yıkılacak, ağır veya orta hasarlı olduğunu belgeleyen iş yerleri için işverenlerin başvurusu üzerine kısa çalışma ödeneği verilecek. Ancak ödenekten yararlanabilmek için aranan koşullarda hiçbir değişiklik yapılmadı. Kısa çalışma ödeneği alabilmek için işçinin kısa çalışmanın başladığı tarih itibariyle son 120 gün hizmet akdine tabi olması ve son 3 yılda en az 600 gün süreyle prim ödeme şartlarını taşıması gerekiyor.

İşçi bu şartları taşımıyorsa kısa çalışma ödeneği de alamıyor. Ayrıca kısa çalışma döneminde işveren ücret ödemiyor, sigorta primini de yatırmıyor. İşçi ücretini İşsizlik Sigortası Fonu’ndan alıyor. İşçinin bu dönemde sadece sağlık hakkından yararlanabilmesi için genel sağlık sigortası primi ödeniyor. Emeklilik sigorta primleri ise yatmıyor. Kısa çalışma ödeneği sigortalının son 12 aylık prime esas kazançları dikkate alınarak hesaplanan günlük ortalama brüt kazancının yüzde 60’ı temel alınarak hesaplanıyor. Yine bu şekilde hesaplanan kısa çalışma ödeneği de aylık asgari ücretin brüt tutarının yüzde 150’sini geçemiyor. Yani 15 bin lirayı aşamıyor. Kısa çalışma ödeneği şu anda 6 bin lira ile 15 bin lira arasında değişiyor.  

KOVMAK İÇİN AÇIK KAPI!

Kararnameyle işten atma yasağı getirildi. Ancak bunun istisnası var. İşçiler, “ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzeri sebepler, belirli süreli iş veya hizmet sözleşmelerinde sürenin sona ermesi, iş yerinin herhangi bir sebeple kapanması ve faliyetin sona ermesi, hizmet alımları ile yapım işlerinde işin sona ermesi” hallerinde yine işten çıkarılabilecek. Pandemi döneminde de aynı düzenleme vardı.

İşverenler özellikle “ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan halleri” gerekçe göstererek işçileri işten atmayı sürdürdü. Kamuoyunda işverence işçinin işten ayrılış nedeninin SGK’ye bildirim kodu olan “Kod 29” olarak bilinen bu uygulama o dönemde de çok tartışılmıştı. DİSK pandemi döneminde toplam 177 bin işçinin bu gerekçeyle işten atıldığına dikkat çekmişti. Şimdi yine işverenlere aynı kapı açık bırakılmış oldu.

CEZA DEVEDE KULAK!

Ayrıca işveren işçiyi yasağa karşın işten atarsa da sadece aylık brüt asgari ücret tutarında para cezası uygulanacak. Şu anda brüt asgari ücret 10 bin 8 lira. Yani işveren aylık 10 bin 8 lira ceza verip işçiyi istediği gibi atabilecek. Bunun dışında işçi “ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı” nedenlerle işten çıkarılırsa tazminat da alamıyor. 

AÇLIK MAAŞI!

Deprem nedeniyle iş yeri kapanan ya da kapatıldığı için iş sözleşmesi feshedilen, kısa çalışma ödeneği, işsizlik ödeneği ya da buna benzer hak sahipliği bulunmayan işçilere ise İşsizlik Sigortası Fonu’ndan günlük 133.44 lira nakdi ücret desteği verilecek. Ayrıca bunu alabilmek için işçinin emekli maaşı almıyor olması şartı da aranacak. Yapılan bu ödemeden damga vergisi de alınacak.

İşçinin eline aylık sadece 3 bin 972 lira geçecek. Şu anda açlık sınırı 8 bin 864 lira. Asgari ücret 8 bin 506 lira. İşçinin asgari ücret bir yana açlık sınırının bile çok altında kalan 3 bin 972 lira ile bir ay geçinebilmesi neredeyse olanaksız. Yine bu dönemde de işçilerin sadece genel sağlık sigortası primleri ödenecek. Emeklilik için gerekli olan sigorta primleri ise yatırılmayacak. İşçi koşulsuz olarak kısa çalışma ödeneğinden yararlandırılsa 15 bin liraya kadar ücret alabilecekken, nakdi ücret desteği ile sadece 3 bin 972 liraya mahkum ediliyor.

PANDEMİDE DE YATMADI

Pandemi döneminde yapılan kısa çalışma ile nakdi ücret desteği ödemeleri döneminde de işçilerin emeklilik sigorta primleri yatırılmamıştı. Şimdi yine yatırılmayacak. İşçilerin emeklilik sigorta primleri eksik kalacak. 

Yine kararnameye göre, yetki tespiti, toplu iş sözleşmesi yapılması gibi haklar da OHAL boyunca ertelendi. Bu süre içerisinde toplu iş sözleşmesi de imzalanamayacak.

CEZALAR DA KAR KALDI

İş Yasası’na göre, işverenin, işçiden ücret kesme cezası sonucu elde edilen parayı işçilerin eğitim ve sosyal hizmetleri için kullanılıp harcanmak üzere Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı hesabına bakanlıkça belirlenecek bir bankaya bir ay içinde yatırma şartı da vardı. Kararname ile bu 1 aylık süre kaldırıldı. Yani işveren ücret kesme cezası verdiği işçiden aldığı parayı OHAL sürecinde bakanlık hesabına da yatırmayacak. 

İSTENSE DAHA FAZLA VERİLEBİLİRDİ!

İktidar istemesi halinde işçilere İşsizlik Sigortası Fonu’ndan çok daha fazla ödeme yapabilirdi. Çünkü 9 Şubat itibarıyla fonda 124 milyar 217 milyon 193 bin TL kaynak var.

BAKAN ÖVÜNDÜ

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin ise işçiye yapılacak ödemeler çok düşük kalmasına karşın uygulama ile övündü. Bilgin, “Sosyal devlet şuuruyla deprem bölgesindeki emekçilerimizin yanında olup yaraları sarmak için çalışıyoruz” dedi.