DİSK-AR açıkladı: 1,5 milyon işçi tazminatsız işten çıkarıldı

İşverenler, çalışanların tazminatlarını ödememek ve işgücü maliyetlerinden kaçmak için çeşitli ususlsüzlüklere başvuruyor. Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) verileri de çarpıcı gerçeği gözler önüne serdi.

Türkiye Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu Araştırma Merkezi’nin (DİSK-AR) SGK verilerinden yararlanarak hazırladığı rapora göre iş sözleşmesi fesholan çalışanların yarısı istifa etmiş gibi gösterildi. Ayrıca 2015-2021 yılları arasında 1,5 milyon kişi Kod-29 ile tazminatsız işten atıldı. Rapora göre 2021 yılında işten çıkarılanların yüzde 84’ü kıdem tazminarına erişemedi. ‘Yüz kızartıcı suç’ olarak da bilinen Kod-29 özellikle işten çıkarma yasağının uygulandığı salgın sürecinde gündem olmuştu.

İŞTEN ÇIKIŞ SAYISI SİGORTALI İŞÇİ SAYISINDAN FAZLA

SGK verilerine göre 2015 ve 2021 arasında işverenler tarafından SGK’ye toplam 124 milyon 90 bin işten çıkış bildirgesi verildi. İşten çıkış bildirgelerinin toplam sayısı sigortalı işçi sayısını aştı.

Raporda bu durumun hayatın olağan akışına aykırı göründüğü belirtilerek “Bunun temel nedeni işçilerin sürekli girdi çıktı yapılarak çalıştırılmasıdır. Böylece işçiler kıdem tazminatını hak etmeyecek bir nedenle ya işten çıkarılıyor ya da istifası alınıyor. Böylece işçilerin kıdemi sıfırlanıyor ve iş hukukunun sağladığı haklardan (kıdem ve ihbar tazminatı ile işsizlik ödeneği) alması engelleniyor. SGK verileri kıdem sıfırlaması uygulamasının tahminlerden çok daha yüksek olduğunu gösteriyor” ifadelerine yer verildi.

İSTİFA SAYISI 53 MİLYON 569 BİN

İşten çıkış bildirgelerinin kodlara göre dağılımı yapılan raporda işten çıkış bildirgelerinin neredeyse yarısının işçinin istifa etmesi yoluyla gerçekleştiği belirtildi. Raporda işverenlerin, kıdem tazminatı ödememek için işçileri istifaya zorladığı aktarıldı.

İşten çıkış bildirgelerinde işçinin istifasının ilk sırada yer aldığı belirtilen raporda şu bilgilere yer verildi: “Kod-3 olarak da bilinen ‘işçinin istifası’ ile işten ayrılanların sayısı 53 milyon 569 bindir. Belirsiz süreli iş sözleşmesinin işçi tarafından feshedilmesi işçinin kıdem, ihbar tazminatı ve işsizlik ödeneğinden yararlanamaması anlamına geliyor. Bu nedenle işten çıkış bildirgelerinin yarısından fazlasını işçinin kendi isteğiyle belirsiz iş sözleşmesinin feshini oluşturması beklenir bir durum değildir.”

İŞTEN ATILANLARIN YÜZDE 84’Ü KIDEM TAZMİNATI ALAMADI

İşten çıkış bildirgelerine göre işçilerin yüzde 80’den fazlasının kıdem tazminatı alamadığı belirtilen raporda çıkış bildirgelerinin şaibeli olduğu aktarıldı.

Raporda “İşten çıkış sebeplerine göre kıdem tazminatı alabilenler ile alamayanların dağılımı işçilerin yüzde 78 ile yüzde 84’ünün işten çıkış bildirgelerinin kıdem tazminatı hak edemeyecek şekilde düzenlendiğini göstermektedir. 2021’de işten çıkarılanların yüzde 84’lük gibi büyük bir bölümünün kıdem tazminatına erişemediği görülmektedir. 2021’de 16,8 milyon olan toplam işten çıkışı gerçekleştirilen işçinin 14,1 milyonu kıdem tazminatı alamamıştır.”

1,5 MİLYON İŞÇİ KOD-29 İLE TAZMİNATSIZ KOVULDU

2015-2018 arasında işten çıkışı gerçekleşen işçilerin yüzde 77 ile 78’inin kıdem tazminatı alamadığı aktarılan raporda şu bilgilere yer verildi: “Bu oran 2019’da yüzde 75,8’e gerilemiş ve 2020’de ise yüzde 82,5’e yükselmiştir. 2020 ve 2021’deki yükselişin sebebi işten çıkarma yasağıdır. 2020-2021 arasında Kod-3’ün toplam işten çıkış bildirgelerindeki oranının olağandışı artmasıyla birlikte kıdem tazminatına erişemeyecek şekilde iş sözleşmesi sona erdirenlerin oranı daha da yükselmiştir. 2015-2021 döneminde Kod-29 gerekçesiyle 1 milyon 461 bin işçinin iş sözleşmesi İş Kanunu’nun 25-II. maddesi kapsamında feshedildi.”

DİSK-AR salgın sürecinde SGK'den 'işten çıkarmalara' ilişkin verileri talep etmiş ancak SGK bu talebi yerine getirmemişti. DİSK konuyu yargıya taşımıştı. 16 aylık sürecin ardından hukuk mücadelesini DİSK'in kazanmasıyla SGK verileri paylaşmak zorunda kalmıştı.